MüƏllifdən II
XX FƏSİL XÜSUSİ İCRAA TLAR
Yüklə 6,32 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- XX FƏSİL XÜSUSİ İCRAA TLAR
- Mirağa Cəfərquliyev
- Hüquq ədəbiyyatında çox düzgün olaraq qeyd edilir ki, hökmün icraya yönəldilməsinin.prosessual qaydalan onların növündən və
XX FƏSİL XÜSUSİ İCRAA TLAR lərinin icrası da cinayət prosesinin son mərhələsini təşkil edir. Bu fikir əksər prosessualistlər tərəfindən birmənalı şəkildə müdafiə edilir (67.
S.450; 118. s.427-428). Çünki məhkuma bəraət verildikdə qanunda nəzərdə tutulduğu kimi o, dərhal məhkəmə salonunda həbsdən azad edilir. Bununla da bəraət hökmünün icrası ilə məhkum barəsində icraata son qoyulur. Beləliklə, deyilənləri yekunlaşdıraraq qeyd etmək lazımdır ki, cinayət prosessual mərhələlər sistemində hökmün icrası mərhələsinin tutduğu yer, yəni onun son mərhələ olub-olmamasını qabaqcadan müəyyən etmək düzgün olmazdı, çünki bu mərhələ iş üzrə icraatın yekun mərhələsi ola da, olmaya da bilər. Ümumiyyətlə, belə bir fikirlə razılaşmaq olar ki, hökmün icrası mərhələsinin mərhələlər sistemində tutduğu yerdən asılı olaraq bu mərhələnin quruluşunu iki formada müəyyən etmək olar ki, bu da əsasən hökmün növündən asılıdır. Birinci halda hökmün icrası mərhələsinin quruluşu, yəni onun icrası prosesində edilən hərəkətlər cəza təyin etməklə çıxanimiş ittiham hökmünün icrasına aiddir. Belə ki, həmin hökmlərin icrası zamanı yerinə yetirilən hərəkətlərə məhkəmə tərəfindən hökmün icraya yönəldilməsi; cəzaçəkmə orqanlan tərəfindən hökmün bilavasitə icra edilməsi və məhkəmə tərəfindən hökmdə təyin olunmuş cəzanın icrasına qanunda nəzərdə tutulmuş prosessual qaydada nəzarətin həyata keçirilməsi aiddir. Bundan fərqli olaraq, ikinci halda hökmün icrası mərhələsində həll edilən məsələlər digər bütün hökmlərə aiddir. Bu məsələlərə isə təqsirləndirilən şəxsin dərhal həbsdən azad edilməsi; fakültətiv qaydada hökmün icrası prosesində ortaya çıxan prosessual məsələlərə baxılması və onların həll edilməsi; habelə hökmdə göstərilənlərin icrası üzərində məhkəmələr tərəfindən prosessual qaydada nəzarətin həyata keçirilməsi daxildir. Hökmün icrası mərhələsini nizama salan normalar qeyd olunduğu kimi qüvvədə olan cinayət-prosessual qanunvericiliklə müəyyən edilir. Bununla yanaşı, hökmün icrası ilə əlaqədar olan bir sıra məsələlər cinayət qanunvericiliyində də nəzərdə tutulur. Lakin bu heç də o demək deyildir ki, hökmün icrası cinayət hüquq normalan ilə nizama salınır. Əlbəttə, inkar etmək olmaz ki, ümumiyyətlə götürsək cinayət hüquq normalan ilə cinayət prosessual hüquq normalan arasında qarşılıqlı əlaqə vardır. Hüquq ədəbiyyatında çox düzgün olaraq qeyd edilir ki, Azərbaycan Respublikasının yeni Cinayət-Prosessual Məcəlləsi qəbul edilərkən hə Mirağa Cəfərquliyev min mərhələnin mühüm əhəmiyyəti nəzərə alınaraq hökmün icrasını nizama salan icraat qaydalan daha dəqiq və ətraflı şəkildə şərh edilmişdir, CPM-in 506-520-ci maddələrinin müddəalannda hökmün icrasını həyata keçirən müəssisə və orqanlar tərəfindən vaxtında və lazımınca təmin edilməsi üzrə məhkəmələrin vəzifələri; hökmün icrası barədə hakimin göstərişləri; hökmün icrası sahəsində vəzifəli şəxslərin vəzifələri; məhkəmə hökmünün icrası zamanı məhkumun hüquqlannm təmin edilməsi; hökmün icrasının təxirə salınması; məhkumun xəstəliyə görə cəzanı çəkməkdən azad edilməsi; ittiham hökmünün icrası müddətinin başa çatmasına görə cəza çəkməkdən azad etmə, habelə cəzanın çəkilməsinin təxirə salınmasının ləğv edilməsi; cəza çəkməkdən şərti olaraq vaxtından əvvəl azad etmə və cəzanın çəkilməmiş hissəsinin daha yüngül cəza ilə əvəz edilməsi; cəzaçəkmə müəssisəsinin növünün dəyişdirilməsi; məhkum barədə amnistiya aktının tətbiq edilməsi; müalicə müəssisəsində saxlama vaxtının cəza çəkmə müddətinə daxil edilməsi; məhkumluğun vaxtından əvvəl götürülməsi; hökmün icrası zamanı şübhələrin və anlaşılmazlıqlann həll edilməsi; hökmün icrası qaydasında məsələlərə dair müraciətlərə məhkəmə iclasında baxılması kimi çox vacib prosessual məsələlərin həlli öz əksini tapmışdır. Hökmün icraya yönəldilməsi və bilavasitə icra olunmasının zəruri hüquqi əsası hökmün qüvvəyə minməsidir. Yalnız qanunla müəyyən edilmiş qaydada qanuni qüvvəyə minmiş hökm tam həcmdə icraya yönəldilə və icra edilə bilər. Cinayət-prosessual qanunvericilik ilə hökmün qanuni qüvvəyə minməsinin prosessual qaydası şərh edilmişdir. Belə ki, CPM-in 391.11-ci maddəsinə müvafiq olaraq, apellyasiya protestini vermiş şəxs öz apellyasiya tələblərindən imtina etdikdə və cinayət prosesinin digər iştirakçılarının apellyasiya şikayəti və apellyasiya protesti olmadığı halda məhkəmə apellyasiya şikayətinə və apellyasiya protestinə baxılmasına xitam verilməsi haqqında qərar çıxarır. Apellyasiya şikayəti və ya apellyasiya protestinə xitam verildiyi andan birinci instansiya məhkəməsinin hökmü qanuni qüvvəyə minir.
XX FƏSİL XÜSUSİ İCRAA TLAR ~asB əlaqədar olmayan cəza təyin edilmiş, ittiham hökmlərinin icraya yönəldilməsi ilə hissəvi icrası eyni zamanda həyata keçirilir. Bu, o deməkdir ki, göstərilən hökmlər elan edildikdən dərhal sonra həbsdə olan təqsirləndirilən şəxs məhkəmə iclası salonunda azad edilir. Deyilənlərlə tam razılaşmaq olar ki, göstərilən hallarda heç də hökmün icra edilməsi tamamilə başa çatdırılmış hesab olunmur, çünki burada hökm yalnız təqsirləndirilən şəxsi həbsdən azad etmə hissəsində icra edilir. Cəza təyin etməklə çıxarılan ittiham hökmləri ilə bağlı onu demək olar ki, onlar qanuni qüvvəyə mindikdən sonra hökmü çıxaran hakim və ya məhkəmə sədri tərəfindən yalnız icraya yönəldilir, yəni hökmün icra olunmasına dair göstəriş onların surətləri ilə birlikdə müvafiq cəzaçəkmə orqanının müdiriyyətinə göndərilir. Hökmün və ya məhkəmənin digər yekun qərarının icrası barədə hakimin göstərişi, bir qayda olaraq, məhkəmənin müvafiq hökmünün və ya qərannm qanuni qüvvəyə mindiyi andan təxirə salınmadan yerinə yetirilir. Cinayət-prosessual qanunvericilikdə hökmün və ya məhkəmənin digər yekun qərarlannm icrası ilə əlaqədar vəzifəli şəxslərin yerinə yetirməli olacaqlan vəzifələr də nəzərdə tutulmuşdur. Belə ki, CPM-in 508- ci maddəsinə əsasən, müvafiq müəssisə və ya orqanlann vəzifəli şəxsləri təxirə salınmadan hökm, yaxud məhkəmənin digər yekun qərannm lazımınca icrasını təmin etməli və onun icraya yönəldilməsi barədə göstəriş vermiş hakimə dərhal məlumat verməlidirlər. Bununla yanaşı, cəzanı icra edən müəssisə və ya orqanın vəzifəli şəxsləri hökmün və ya məhkəmənin digər yekun qərannm icrası barədə göstəriş vermiş hakimə, habelə məhkumun cəza çəkdiyi yer, onun yer dəyişmələri və azad edilməsi haqqında məhkumun ailəsinə dərhal məlumat verməlidir. Qanunvericilik, eyni zamanda, ciddi surətdə xəbərdarlıq edir ki, hökmün və ya məhkəmənin digər yekun qərannm icrasından boyun qaçıran, yaxud onları lazımınca icra etməyən müvafiq orqanlann vəzifəli şəxsləri qanunvericilik ilə nəzərdə tutulmuş cinayət məsuliyyəti daşıyırlar. Hökmün icrası mərhələsinin mahiyyətini xarakterizə edən başlıca cəhətlərdən biri də həmin mərhələdə cinayət prosesinin demokratik prinsiplərinin (şərtlərinin) özünəməxsus prosessual formada həyata keçirilməsindən ibarətdir. Demək olar ki, cinayət prosesinin ümumi prosessual prinsiplərinin (şərtlərinin) hökmün icrası mərhələsində həyata
Yüklə 6,32 Mb. Dostları ilə paylaş:
|