MüƏllifdən II
XX FƏSİL XÜSUSİ İCRAA TLAR
Yüklə 6,32 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- XX FƏSİL XÜSUSİ İCRAA TLAR
- Mirağa Cəfərquliyev
XX FƏSİL XÜSUSİ İCRAA TLAR 30
hüququna əsasən cinayət sayılmayan əmələ görə şəxsin təhvil verilməsilə bağlı sorğu verməsidir. "Ümumi hüquq" ölkələri arasında cinayət törətmiş şəxslərin verilməsi məsələsinin hüquqi tənzimlənməsində ümumi oxşarlıqla yanaşı onlar arasında müəyyən fərqlər də mövcuddur. Bu daha çox cinayət törətmiş şəxslərin verilməsinin həyata keçirilməsi zamanı qanuniliyin gözlənilməsinə münasibətdə özünü büruzə verir. Belə ki, təqsirləndirlən şəxsin hansı yolla məhkəmənin >oırisdiksiyasma tabe edilməsi məsələsi ayn- ayn dövlətlərin məhkəmə təcrübəsində fərqli şəkildə həyata keçirilir. Bununla bağlı hüquq ədəbiyyatında şərh edilmişdir ki, bəzi hallarda dövlətlər təqsirləndirilən şəxsin qanunsuz əsaslarla ələ keçirilərək onun ədalət mühakiməsinə cəlb edilməsi təcrübəsinə müraciət edirlər. Bu zaman başlıca arqument kimi cəzanın labüdlüyü prinsipinin gözlənilməsi məsələsi irəli sürülür. Lakin belə hallar çox deyildir və hər zaman maraqlı dövlətlər tərəfindən narazılıqla qarşılanır (60.səh.ll).
Göstərilən məsələdə ABŞ Ali Məhkəməsi belə bir mövqedən çıxış edir ki, şəxsin qeyri-qanuni olaraq Amerika ərazisinə gətirilməsi məhkəməni həmin şəxsi cinayət məsulyyətinə cəlb etmək hüququndan məhrum etmir. Lakin bu mövqe Kanada və Böyük Britaniya da daxil olmaqla bir çox dövlətlər tərəfindən kəskin tənqidə məruz qalmışdır. Əvvəlki dövrlə müqayisədə öz mövqeyində dəyişikliklər edən Lordlar Palatasının 1993-cü ildə çıxardığı qərarda ayrıca olaraq qeyd olunur ki, ingilis polisi cinayət törətmiş şəxsin verilməsinin qanuni prosedurunu pozmuşsa və təqsirləndirilən şəxsin xarici dövlətdə qeyri-qanuni metodlarla ələ keçirilməsini təşkil etmişdirsə bu zaman həmin şəxsin ingilis məhkəmələri tərəfindən mühakimə olunması "prosesdən sui-istifadə" kimi qiymətləndirilir. Bir sözlə, cinayət törətmiş şəxsin bir dövlətin ərazisində qanunsuz yolla ələ keçirilərək, yəni oğurlanaraq digər dövlətin məhkəmələri tərəfindən mühakimə edilməsi təcrübəsinə qərarlarında haqq qazandıran ABŞ məhkəmələri öz mövqelərini belə əsaslandırırlar ki, onlar "cəzanın labüdlüyü" prinsipindən çıxış edirlər və beynəlxalq hüququn gözlənilməsi onlann deyil, icraedici hakimiyyətin işidir. Bu mövqeyə qarşı çıxan tərəfin təmsilçiləri isə belə hesab edirlər ki, cinayət törətmiş şəxsin bir dövlətin ərazisindən oğurlanaraq digər dövlətdə müha 5^ Mirağa Cəfərquliyev kimə edilməsi daxili işlərə qarışmaq və dövlətlərin suveren bərabərliyinə hörmətsizlikdir. Bütün bu məsələlərlə bağlı Azərbaycanın qanunvericiliyinə nəzər saldıqda biz görürük ki, respublikamızda hüquqi yardımla və cinayət törətmiş şəxslərin verilməsi (ekstradisiya) ilə əlaqədar həm ayrıca konkret qanunlar qəbul edilmiş və həm də qüvvədə olan CPM-də xüsusi normalar şəklində təsbit olunmuşdur. İndi də bir qədər onların təhlilinə diqqət yetirək və bu sahədə respublikamızda yaranmış praktikanı analiz edək.
"Cinayət işlərinə dair hüquqi yardım haqqında" Azərbaycan Respublikası Qanununun 9-cu maddəsində hüquqi yardım haqqında sorğuya əsasən həbsdə olan və ya azadlıqdan məhrumetmə cəzası çəkən şəxslərin təslim edilməsi qaydalan müfəssəl şəkildə şərh edilmişdir. Adı çəkilən normadan aydın olur ki, Azərbaycan Respublikasında həbsdə olan və ya azadlıqdan məhrumetmə cəzasına məhkum edilmiş şəxslər şəxsiyyətin müəyyən edilməsi, ifadə verməsi və ya istintaq edilən, yaxud məhkəmə baxışında olan cinayət işi üzrə başqa hüquqi yardımın göstərilməsi məqsədilə Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyi ilə qadağan olunmayan hallarda həmin şəxslərin razılığı olduqda onlar bu maddədə müəyyən edilən məqsədlər üçün xarici dövlətə təslim edilə bilərlər. Lakin eyni zamanda, bununla əlaqədar, haqqında söhbət apardığımız Qanunun 9-cu maddəsində xarici dövlətin qarşısında təslim olunmuş şəxslərlə əlaqədar aşağıdakı şərtləri irəli sürür: -
hakimiyyəti və ya başqa səlahiyyətli orqanının tələbinə əsasən xarici dövlətin müvafiq səlahiyətli orqanı tərəfindən həbsdə saxlanılmalıdırlar; -
prosessual hərəkətlər yerinə yetirildikdən sonra Azərbaycan Respublikasının müvafiq icra hakimiyyəti orqanı ilə əvvəlcədən razılaşdırılmış müddətdə Azərbaycan Respublikasına qaytarılmalıdırlar. Belə şəxslərin qaytarılması üçün xarici dövlətin müvafiq səlahiyyətli orqanı Azərbaycan Respublikasının müvafiq icra hakimiyyəti orqanından verilmə haqqında icraatın başlanılmasmı tələb edə bilməz; -
edilmələrindən əvvəl törətdikləri əməlloı o görə cinayət təqibinə məruz qala bilməzlər. XX FƏSİL XÜSUSİ İCRAA TLAR Şərh olunan Qanunun 9-cu maddəsində həmçinin izah edilir ki, yuxarıda sadalanan qaydalar haqqında xarici dövlətin müvafiq səlahiyyətli orqanı məlumatlandınlır və həmin qaydalara uyğun olaraq şəxsi qəbul etməyə yazılı şəkildə razılığını bildirdikdən sonra müvafiq şəxslər hüquqi yardım göstərilməsi məqsədilə təslim edilə bilər. Çox önəmli bir məsələ də Qanunun 9-cu maddəsində xüsusi olaraq qeyd olunur. Burada deyilir ki, hüquqi yardımla bağlı təslim edilən şəxsin xarici dövlətdə olması müddəti onun cəzaçəkmə müddətinə daxil edilir.
MDB ölkələrinin şərh etdiyimiz Konvensiyanın 66-cı maddəsində cinayətkann verilməsi öhdəliyinin həyata keçirilməsi şərtləri də hüquqi nöqteyi-nəzərdən diqqəti cəlb edir və həmin şərtlər Azərbaycan Respublikasının "Cinayət işlərinə dair hüquqi yardım haqqında" Qanunun 9-cu maddəsindəki şərtlərdən xeyli fərqli şəkildə ehtiva edilmişdir. Belə ki, Konvensiyanın 66-cı maddəsində bildirilir ki, razılığa gələn tərəflər bu Konvensiyada nəzərdə tutulan şərtlərə uyğun olaraq onların ərazilərində olan şəxslərin cinayət məsuliyyətinə cəlb edilməsi və ya hökmün icrasının təmin edilməsi üçün sorğu əsasında bir-birinə verilməsini öhdələrinə götürürlər. Bu öhdəlikdə aşağıdakı iki əsas şərt irəli sürülmüşdür: 1)
cinayət məsuliyyətinə cəlb etmək üçün verilmə elə bir əməllərə görə həyata keçirilir ki, həmin əməllər sorğu edən və sorğu alan razılığa gələn tərəflərin daxili qanunvericiliyinə əsasən cinayət qanunu ilə cəzalandınlan və törədilməsinə görə bir ildən az olmayan azadlıqdan məhrumetmə cəzası və ya daha ciddi cəza nəzərdə tutmuş olsun; 2)
hökmün icrasını təmin etmək üçün verilmə elə bir əməllərə görə həyata keçirilir ki, həmin əməllər sorğu edən və sorğu alan razılığa gələn tərəflərin qanunvericiliyinə əsasən cinayət qanunu ilə cəza- landınlan əməl olsun və onların törədilməsinə görə verilməsi tələb edilən şəxs altı aydan az olmayan azadlıqdan məhrumetmə cəzasına və ya daha ciddi cəzaya məhkum edilmiş olsun. Konvensiyada cinayətkarın verilməsi öhdəliyində bir maraqlı məqama da diqqət yetirilmişdir. Burada qeyd olunur ki, verilmə üçün əsas olan əməlin sorğu edən və sorğu alan razılığa gələn tərəflərin daxili qanunvericiliyinə əsasən cinayət qanunu ilə cəzalandırılan əməl olub-olmaması məsələsini həll edərkən cinayətin ayrı-ayrı əlamətlə
Yüklə 6,32 Mb. Dostları ilə paylaş:
|