Mirağa Cəfərqiıliyev
ggg ---------- ----- ~
hiyyətli hakimiyyət orqanı ilə bağlanmış razılaşmada digər qayda
nəzərdə
tutulmamışsa,
qarşılıqlı
anlaşmaqla
Azərbaycan
Respublikasımn ərazisində hüquqi yardımın göstərilməsi ilə bağlı bütün
xərclər Azərbaycan Respublikasının cinayət təqibi orqanı tərəfindən
ödənilir.
Hüquqi yardımın gösətrilməsi xahişi ilə rəsmi müraciətə baxılması
qaydasına gəldikdə qeyd etmək lazımdır ki, cinayət işlərinə dair hüquqi
yardımın göstərilməsi üzrə icraatın başlanmasına səbəb rəsmi
müraciətin daxil olmasıdır. Adı çəkilən müraciətdə Azərbaycan
Respublikasının sorğu edilən cinayət təqibi orqanın adı, xarici dövlətin
sorğu edən səlahiyyətli orqanın adı, icraatı üzrə hüquqi yardımın
göstərilməsi sorğu edilən cinayət işinin adı və ona dair qısa arayış,
törədilmiş əməlin təsviri və tövsifi, şübhəli, təqsirləndirilən, zərər
çəkmiş şəxslərin, habelə şahidlərin adlan və soyadlan, mümkün olduqda
isə onlann yaşayış yeri və ya olduğu yer, vətəndaşlığı, məşğuliyyət
növü, doğulduğu yer və tarix, hüquqi yardımın göstərilməsi barədə
xahişin mahiyyəti və nəhayət rəsmi müraciətə baxılması üçün zəruri
olan "Cinayət işlərinə dair hüquqi yardım haqqında" Azərbaycan
Respublikası Qanununun 4- cü maddəsi ilə nəzərdə tutulan digər
məlumatlar öz şərhini tapmalıdır.
Azərbaycan
Respublikasının
ərazisində
hüquqi
yardımın
göstərilməsi xahişi ilə rəsmi müraciətə Azərbaycan Respublikasının
Ədliyyə Nazirliyi tərəfindən müəyyən edilmiş qaydada Azərbaycan
Respublikası qanunvericiliyinin müddəaları əsasında baxılır. Amma
nəzərə almaq lazımdır ki, hüquqi yardımın göstərilməsi xahişi ilə rəsmi
müraciətə baxılarkən və həmin müraciət icra edilərkən xarici dövlətin
sorğu edən orqanın xahişi ilə həmin dövlətin qanunvericiliyi
Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyinə zidd olmadıqda tətbiq
edilə bilər.
Rəsmi müraciət və xahişin icrası üçün məhkəmənin sanksiyasının
alınmasını tələb edən prosessual və digər hərəkətlərin aparılması
zərurəti yarandıqda cinayət təqibi orqanları Cinayət-Prosessual
Məcəllədə nəzərdə tutulmuş qaydada həmin məsələ ilə əlaqədar
məhkəmə nəzarəti funksiyasını həyata keçirən müvafiq məhkəməyə
müraciət etməlidir. Xarici dövlətin sorğu edən səlahiyyətli hakimiyyət
orqanının vəzifəli şəxsləri Azərbaycan Respublikasının Ədliyyə
Nazirliyinin müəyyən etdiyi qaydada hüquqi yardımın göstərilməsi
barədə xahişin icrasında ştirak edə bilərlər.
XX FƏSİL XÜSUSİ İCRAA TLAR
------- a
gg
Qanunda hüquqi yardımın göstərilməsinin mümkün olmaması
halları da nəzərə alınmışdır. Belə olan halda, Azərbaycan
Respublikasının müvafiq cinayət təqibi orqanı xarici dövlətin sorğu
edən səlahiyyətli hakimiyyət orqanına xahişin icrasına mane olan hallar
barədə məlumat verir. Digər hallarda hüquqi yardımın göstərilməsi
Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyinə zidd ola biləcəyi, habelə
ölkənin suverenliyinə və ya təhlükəsizliyinə xələl gətirə biləcəyi halda
həmin yardımın göstərilməsindən imtina edilə bilər. Hüquqi yardımın
rədd edilməsi haqqında qərarı Azərbaycan Respublikasının sorğu edilən
cinayət təqibi orqanının rəhbəri və ya Azərbaycan Respublikasının
müvafiq məhkəməsi qəbul edir. Bununla əlaqədar qanun tələb edir ki,
imtinanın dəlilləri göstərilməklə imtina barədə xarici dövlətin sorğu
edən səlahiyyətli hakimiyyət orqanına məlumat verilməlidir (CPM-in
492-ci maddəsi).
Konvensiya və müqavilələrdə hüquqi yardımın hansı həcmdə və
hansı növ prosessual hərəkətlərin yerinə yetirlməsi konkret olaraq
göstərilmişdir. Onların içərisində cinayətkann verilməsi öhdəliyi ilə
bağlı hüquqi yardım haqqında sorğuya əsasən həbsdə olan və ya
azadlıqdan məhrumetmə cəzası çəkən şəxslərin təslim edilməsi kimi
prosessual hərəkətin həyata keçirilməsi önəmli bir yer tutur. Praktikada
bu növ sorğuya daha tez-tez rast gəldiyimizə görə onun anlayışı və
həyata keçirilməsi qaydalarının bir qədər geniş şərh edilməsinə zərurət
yaranır.
Beynəlxalq hüquqda cinayət törətmiş şəxslərin verilməsinə dair
ayn-ayn müəlliflərin fərqli mövqe nümayiş etdirilməsilə yanaşı hüquq
sistemləri arasında da bu məsələyə münasibət birmənalı deyildir.
Beynəlxalq hüquq sahələrinin mütəxəssisləri qeyd edirlər ki, müasir
dövrdə cinayət törətmiş şəxslərin verilməsi institutuna dair normalar
kompleksinin iki əsas növü mövcuddur: bunlardan birini şərti olaraq
Avropa, digərini isə Anqlo-amerikan sistemi adlandırmaq olar (60.səh.9).
Birinci sistem Avropa qitəsinin roman-german hüquq sisteminə məxsus
ölkələrdə və Latın Amerikası dövlətlərində, eləcə də Britaniya
koloniyalan istisna olmaqla, digər keçmiş koloniyalarda yayılmışdırsa,
ikincisi isə "Ümumi hüquq" dövlətlərinə məxsusdur.
Bu məsələdə maraqlı cəhət ondan ibarətdir ki, Avropalılar
ekstradisiya məsələsində dəqiq müəyyən olunmuş prinsipləri: ikiqat
krimi- nallıq (yəni müvafiq əməllərin həm tələb edən, həm də tələb
olunan