MühaziRƏ 1 Mülkü müdafiənin əsasları, qüvvə və vasitələri

Qəza-xilasetmə və digər təxirəsalınmaz işlərin (QXDTİ) mahiyyəti

Qəza-xilasetmə və digər təxirəsalınmaz tədbirlər FH zo­na­sında ilk növbədə yerinə yetirilən işlərin məcmusudur:

- insanların xilas edilməsi və onlara yardım edilməsi;
- zədələnmə ocaqlarının lokallaşdırılması və yayılması­nın qarşısının alınması;
- ikincili zədələyici amillərin əmələ gəlməsinin qarşısının alınması;
- maddi və mədəni sərvətlərin xilas edilməsi və mü­ha­fi­zə­si;
- həyat fəaliyyətinin minimal ehtiyaclarının təmin edil­mə­si.
Qəza-xilasetmə işləri dedikdə – FH baş vermiş zonada in­sanların, maddi və mədəni sərvətlərin xilas edilməsi, təbii mü­hitin mühafizəsi, FH-ın lokallaşdırılması, FH-ın zədələyici amil­lə­rinin təsirinin qarşısının alınması və ya minimal səviyyə­yə qə­dər azaldılması başa düşülür.
Digər təxirəsalınmaz tədbirlər dedikdə  qəza-xilasetmə iş­lərinin hərtərəfli təmin olunması, zərərçəkmiş əhaliyə tib­bi və başqa yardımların edilməsi, insanların sağlamlığı və hə­ya­tı­nı, əmək qabiliyyətini təmin edən minimal şəraitin ya­ra­dılması başa düşülür.
Real şəraitdə qəza-xilasetmə və digər təxirəsalınmaz təd­bir­ləri bir-birindən ayırmaq çətindir və bu bölgü şərtidir. Qısa olaraq həmin işləri Xİ (xilasetmə işləri) və DTT (digər təxi­rə­sa­lınmaz tədbirlər) kimi qeyd edirlər.
Xİ və DTT, adətən, gecə-gündüz, hər bir havada fasiləsiz ola­raq aparılır. Böyük qəzalar və fəlakətlər zamanı Xİ və DTT işlərinin həcmi böyük olduğu üçün işlər 2-3 növbədə təşkil olu­nur. Növbələr birbaşa iş yerlərində dəyişdirilir. Bu zaman ağır mühəndis texnikası ərazidən çıxarılmır, yeni gələn növbəyə iş yerində təhvil verilir. FH-ın nəticələri o zaman aradan qal­dı­rıl­mış he­sab olunur ki, insanların həyatına və sağlamlığına təh­lü­kə ya­radan amillər aradan qaldırılmış olsun və ya təsiri mini­mal səviyyəyə qədər endirilsin.
FH nəticələrinin aradan qaldırılması fövqəladə hal zo­na­sın­dakı bütün vətəndaşlar və təşkilatlar üçün məcburidir.