Mühazirə kursu а з я р бай ж ан р е с публика

Sürüşmə deformasiyası. Tutaq ki, düzbucaqlı çubuğun alt oturacağı bərkidilmiş və onun üst oturacağına toxunan istiqamətdə F qüvvəsi təsir edir. Onda çubuğu təşkil edən laylar bir birinə nəzərən sağa doğru sürüşəcəklər və yan üzlər  bucağı qədər sağa meyl edəcəklər. Sürüşmə deformasiyasında nisbi deformasiya olaraq  bucağı qəbul edilir. Doğrudan da,

-nın kiçik qiymətlərində
  ^l  tg
l₀
düsturunda
tg  

götürsək,    alınır (şəkil 10.2).

Şəkil 10.2

Onda (10.1) düsturuna analoji olaraq sürüşmə deformasiya qanununu aşağıdakı kimi yazmaq olar:

  G
(10.2)

Burada G-sürüşmə modulu adlanır, Pa-la ölçülür, ədədi qiymətcə 1 radian sürüşmə bucağı yaradan mexaniki gərginliyə bərabərdir. Cismin ölçülərindən asılı olmayıb, onun
materialından asılıdır. Sürüşmə modulunun tərs qiyməti 1 G
sürüşmə əmsalı adlanır. Əksər materiallar üçün sürüşmə modulu Yunq modulunun yarısından kiçik olur.

4. 
   Əyilmə. Tutaq ki, düzbucaqlı çubuq bir ucundan divara bərkidilmiş, digər ucundan isə onun səthinə toxunan
   

istiqamətdə F qüvvəsi təsir edir (şəkil 10.3) və çubuq şəkildə göstərildiyi kimi əyilir. Bu əyilmə deformasiyasıdır. Bu deformasiyada çubuğun üst səthi dartılır, alt səthi isə sıxılır, səthlər bir-birinə nəzərən sürüşürlər. Deməli, əyilmə deformasiyası uzanma, sıxılma və sürüşmə deformasiyalarının eyni zamanda təzahürüdir.


Şəkil 10.3

Çubuğun uzunluğu 𝑙 , eni a, qalınlığı b, elastiklik modulu E

olarsa F qüvvəsinin təsirilə onun sərbəst ucunun əyilmə oxu
_{ } 4F𝑙³
Eab²
düsturu ilə hesablanır. Çubuq hər iki ucundan sərbəst olaraq dayaqlar üzərində olduqda onun mərkəzinin əyilmə oxunu

tapmaq üçün bu düsturda F əvəzinə
^F , 𝑙 əvəzinə
^𝑙 yazmaq
2

2
lazımdır. Onda əyilmə oxunu hesablamaq üçün

ifadəsi alınır.
_{ } F𝑙³
4Eab²

(10.3)

4.