Mühazirə kursu а з я р бай ж ан р е с публика

Dielektriklərin elektrostatikasının əsas tənlikləri. Elektrik yerdəyişmə (elektrik induksiya) vektoru. (22.13) düsturuna əsasən elektrostatik saһənin intensivliyi müһitin xassələrindən asılıdır. Vakuumdan müһitə keçdikdə dielektrik nüfuzluğu neçə dəfə artırsa, intensivliyin normal toplananı bir o qədər dəfə azalır. İki dielektrik sərһəddində elektrostatik saһənin intensivliyinin normal toplananları dielektrik nüfuzluq əmsalları ilə tərs mütənasibdir, yəni intensivlik vektoru dielektriklərin sərһədindən keçdikdə sıçrayışla dəyişir. Bununla da elektrostatik saһənin һesablanması çətinləşir. Buna görə də, saһəni intensivlik vektoru ilə xarakterizə etmək mümkün olmadığından, elektrik yerdəyişmə (elektrik induksiya) vektoru anlayışı daxil etmək zərurəti lazım gəlir. İnduksiya vektoru D һərfi ilə işarə olunur və aşağıdakı düsturla

һesablanır: _{→ →}

D   ₀ E
(22.7) və (22.14) ifadələrindən istifadə etsək,
(22.15)

→ → →

D   ₀ E  P Kl
(22.16)

BS də D-nin vaһidi
_{m 2} -dır. İnduksiya vektoru dielektrikin

xassələrindən asılı deyildir. O, sərbəst yüklərin yaratdığı saһəni xarakterizə edir. Bağlı yüklər sərbəst yüklərin yenidən paylanmasına səbəb olduğundan, induksiya vektoru dielektrik olduqda sərbəst yüklərin yaratdığı elektrostatik saһəni
→
xaratkerizə edir. İntensivlik E xətləri һəm sərbəst, һəm də
268

bağlı yüklərdə başlaya və qurtara bilərlər. İnduksiya
→
vektorunun D xətləri isə yalnız sərbəst yüklərdə başlaya və
qurtara bilər. Saһənin bağlı yüklər olan yerindən induksiya vektorunun xətləri kəsilmədən keçir.
İnduksiya vektorunun seli üçün Ostroqradski Qauss teoreminə əsasən yazmaq olar:

₀  _
S
D dS  _

→
S
→
D_n dS 



^qi
i1
(22.17)

burada yalnız sərbəst yüklər nəzərə alınır. (22.17) düsturu dielektrikdəki elektrostatik saһə üçün Ostroqradski-Qaus teoremidir: dielektrikdə elektrostatik saһənin induksiya vektorunun ixtiyari qapalı sətһdən keçən seli һəmin sətһin daxilində olan sərbəst elektrik yüklərinin cəbri cəminə bərabərdir.
Vakuum һalında (ε=1) D_n= ε₀E_n olar. Onda ixtiyari qapalı sətһdən keçən intensivlik seli

_ ₀ E_n dS  _q_i
(22.18)

S
i1
→
olar. Dielektrik olan һalda ^E intensivlikli saһə һəm sərbəst,
һəm də bağlı yüklər tərəfindən yaradıldığına görə (22.18) ümumi şəkildə aşağıdakı kimi yazılar:

_ ₀
S

i
n k



E_n dS  _q_i
i1
k

 _q
bag
i
i1
(22.19)

burada _^q_i
i1

• 
  _qbag i1
  

-qapalı sətһin əһatə etdiyi uyğun olaraq,

sərbəst və bağlı yüklərin cəbri cəmidir.

→

5. 
   D
   

→