Mühazirə Mövzu Maşınqayırma inkişafında elmin və texnikanın rolu. Əsas istehsal, anlayış və təriflər. Texnoloji əməliyyatların tutumu. Texnoloji sənədlər

v) Mə’mulun sərtliyi


E’mal prosesində maşın hissəsi həm kəsmə təzyiqinin, həm də bərkitmə qüvvəsinin tə’siri altında olur. bunlarin hər ikisinin elastik deformasiyasi mə’mulun e’mal dəqiqliyinə ciddi tə’sir edə bilər.
Bərkitmə, başlıca olaraq, mə’mulu bağlamadan açan zaman hissənin (detalın) dəqiqliyinə tə’sir edir. Bərkitmə zamanı deformasiya olunmuş mə’mula, e’mal vaxtı, az-çox düzgün forma verilir. Mə’mulu açarkən, əksinə, defor­masiya nəticəsində mə’mulun həndəsi düzgün forması po­zulur. Məsələn, nazik divarlı oymağı (5.5-ci a şəkli) üçyumruqlu patronda bağlayıb işlərkən, bərkitmənin təzyiqindən oymaq deformasiya olunur (5.5-ci b şəkli), içini yonduqdan sonra 5.5-ci v şəklindəki formam alır. Oymağı bərkitmədən azad edəndə, əksinə, deformasiya olunma nəticəsində içinin silindrikiiyi pozulur (5.5-ci q şəkli).
Belə hallarda, xüsusi mə’mulun divarı nazik olarsa, forma xətası ölçü hədlərindən çox asan çıxa bilər. Ona görə də, bərkitmənin tə’sirini azaldan bağlama üsullarından istifadə etmək lazım gəlir. Hava ilə işləyən (bərkitmə gücü az və sabit olan patronlardan), yanı kəsik oymaqdan (5.5-ci d şəkli) və enli tutuculardan (5.5-ci eşəkli) istifadə olunur.
Bir çox hallarda e’mal dəqiqliyinə kəsmə gücü bərkit­mədən daha ciddi tə’sir edir. Məsələn, uzunluğu diametrinə nisbətən böyük olan valları e’mal edərkən, kəsmə təzyiqinin elastik deformasiyası çox böyük olur. Belə hallarda deformasiyanı azaltmaq üçün, əlavə dayaq olaraq, bir və ya bir neçə tuşlayıcıdan (lünetdən) istifadə edilir.
Mərkəzlər arasında bağlanmış valın, horizontal kəsmə gücü -P_a-in tə’siri altında horizontal səthdə əyilməsini belə ifadə etmək olar:

burada E - materialın birinci növ elastikiik modulu, kq/mm ilə;