13
tindən lombart tərəfmdən təyin olunmuş hədd ilə müəyyən edilir. Ha- zırda fərdi
lombardlar geniş inkişaf edir. Buna görə də, lombard kredit- lərinin faiz tarifi
kifayət qədər yüksəkdir. O, əksər hallarda bankm faiz tarifıni qaldırır və bu da
kreditin dövriyyəsinə təsir göstərir. Vətəndaşla- ra kredit verilməsinin vacib
məqamlarmdan biri də, onlarm kredit ödə- mə qabiliyyətli olmasıdır. Müştərinin
kredit ödəmə qabiliyyətini müəyyən etmək üçün bank onun aylıq gəlir ilə yanaşı,
aylıq xərclərinin məbləğini də araşdırır.
Gəlirlər 3 istiqamətdə müəyyənləĢir.
1.Əmək haqqı mədaxili;
2.Əmanətlərin və qiymətli kağızlarm mədaxili;
3.Digər gəlir növləri.
Kredit götürən şəxsin əsas məsrəflərinə bank onun gəlir vergilərini, alimentləri,
əvvəllər almmış kredit və əmtəə-malı üçün aylıq ödəncləri, həyatm və əmlakm
sığortasmı, komunal ödənişləri və s. daxil edir.
Kredit götürən şəxsin ödəniş qabiliyyətini müəyyənləşdirən əsas göstəricilərdən
biri həmin şəxsin maliyyə və sosial durumudur. Bütün hallarda üstünlük əsasən o
müştəriyə verilir ki, onun krediti bağlamaq üçün sabit gəliri olur, eyni zamanda hər
hansı bir təşkilat və ya müəssisədə uzunmüddətli əmək fəaliyyəti qeyd edilir və
qeydiyyatda olduğu ünvanda uzunmüddət yaşamış olur.
Kreditin almması üçün borclu şəxs ödəniş qabiliyyətini müəyyən edən növbəti
sənədləri təqdim edir:
iş yerindən arayış (burada əmək haqqınm məbləği və iş stajı göstərilir)
kommunal xidmətlər və mənzil ödənişi üzrə hesabat kitabçası;
bank əmanətlərinin mədaxilini təsdiq edən sənədlər;
Müştərilərin gəlir mənbəyini müəyyən edən digər sənədlər.
SİNDİKATLAŞDIRILMIŞ KREDİT TƏQDİMATI
Bazar münasibətlərinə keçid zamanı bazarm müxtəlif sektorlarm- da, xüsusilə də
kredit münasibətləri sahəsində banklarm fəaliyyətinin birləşdirilməsi zərurəti
meydana çıxır. Birliklərin yaradılması məqsədləri müxtəlif olsa da, onlar əksər
hallarda ya irimiqyaslı tədbirlərin maliyyə- ləşdirilməsi, bank əməliyyatları üzrə
riskin ixtisara salmması, ya da bir bankm həll etmək iqtidarmda olmadığı
tapşırıqlarm həlli ilə əlaqədar olur. Bu cür birliyin çərçivələri daxilində
uzunmüddətli kredit təqdimatı ilə əlaqədar risk iştirakçılar arasmda paylamr və bu
da birliyin üzvləri olan banklara ödəmə ehtiyatlarmı daha aşağı səviyyədə
saxlamağa icazə verir.
Bu cür birliklərdə xüsusi yer kredit, zəmanət və ya digər kredit- maliyyə
əməliyyatlarmm müştərək əsaslar ilə həyata keçirilməsi üçün yaradılan bank
sindihatlarına məxsusdur. Ticarət kreditləri, layihələrin maliyyələşdirilməsi,
korporativ kreditlər, lizinq sövdələşmələri, kredit xəttləri, akkredetivlər
sindikatlaşdırıla bilər.
Bank sindikatlarmm yaradılması, bir qayda olaraq, aşağıdakı məqsədləri izləyir:
əlavə ehtiyatlarm cəlb olunması yolu ilə əməliyyatlarm miqyasla- rmın artımı,
KitabYurdu.az
168
14
risklərin paylanması,
satışm müəyyən səviyyəsinin qorunması.
Nüfuzlu sindikatlaşdırma sövdələşməsində iştirak imkanı, işgüzar əlaqələrin, yeni
tərəfdaşlarm axtarışmm, bankm strateji tapşırıqlarmm həllinin təşkili
sindikatlaşdırılmış birliklərin əsas motivasiyasıdır.
Sindikat - müqavilə əsasları ilə müxtəlif kommersiya təhkilatları- nm, o cümlədən
də banklarm hər hansı bir layihənin həyata keçirilməsi üçün müvəqqəti birliyidir.
Bəzi hallarda bu cür birliklər gəlir əldə etmək məqsədi olmadan gə- lirsiz əsaslar
ilə fəaliyyət göstərə bilər. Onlar maliyyə bazarlarmm müxtəlif seqmentlərində
fəaliyyətin koordinasiyası üçün yaradılır.
Nəzərdə tutulan sərmayə, ekoloji, sosial, elmi-texniki və ya digər proqramlarm
reallaşmasmm maliyyələşdirilməsi kimi məqsədə nail ol- duqda bank sindikatı ya
fəaliyyətini dayandırır, ya da sindikatlaşdırıl- mış kredit haqqmda yeni müqaviləni
bağlayır. İştirakçı-banklarm fəa- liyyəti qəbul olunmuş öhdəliklərə müvafıq olan
işlərin müştərək paylar ilə maliyyələşdirilməsi prinsipləri, eləcə də onlarm yerinə
yetirilməməsi- nə və ya lazımi qaydada icra olunmamasma görə maddi məsuliyyət
prinsipi əsasmda qurulur.
Dövlətimizə təqdim olunan xarici kreditlərin böyük hissəsi sindi- katlaşdırılmış
əsaslar ilə həyata keçirilir. İndi bu işə Milli bank sindikatları və birlikbri də
qoşulur. Adətən sindikatlaşdırılmış kreditə külli mi- qdarda iştirakçılar cəlb olunur.
Kreditləşdiribn layihənin mürəkkəbliy- indən asılı olaraq layihənin həyata
keçirilməsi ilə bağlı ayrı-ayrı mərhə- lələrin maliyyələşdirilməsinə cəlb olunan
iştirakçı-banklarm sayı dəyişilə bilər. Bir sıra iştirakçılar yalnız işin hər hansı bir
mərhələsində maliyyə- ləşdirilmə prosesinə qoşula bilər. Son zamanlar müxtəlif
ölkələrin bank- larınm daxil olduqları sindikatlar xüsusilə geniş yayılmışdır.
Dövlətdə sindikatlaşdırılmış kreditlərə olan tələbat ilk növbədə büdcə
proqramlarımn maliyyələşməsi zərurəti ilə və xalq təsərrüffatımn müxtəlif
sahələrində fəaliyyət göstərən dövlət müəssisələrinin modern- ləşdirilməsinə və
texniki baxımdan yenidən silahlanmasma qoyulan və- saitlərin sərmayələşdirilməsi
ilə əlaqədardır.
Təşkilatlar və banklar konsorsial kredit hesabına adətən xarici iq- tisadi fəaliyyətin,
eləcə də sərmayə sahəsi, irimiqyaslı tədbirlərin energe- tika, ekologiya, xammal
ehtiyatlarmm hasilatı, elmi-texniki layihələrin tətbiqi kimi sahələrdə həyata
keçirilməsi ilə əlaqədar tələbatlarını ma- liyyələşdirirlər.
Borc alan şəxsin və maliyyələşdirilən layihənin etibarlılığmı kredit təqdimatı
şərtləri müəyyən edir. Onlarm sığortalanması riskindən və metodundan asılı olaraq
kreditə görə faizi və sindikatlaşdırılmış kreditin təqdimatı texnikasım müəyyən
edirlər.
SindikatlaĢdıvılmıĢ kredit kreditin xüsusi forması olmadığı üçün adi şəraitdə borc
alan şəxsin və kreditorların kommersiya maraqlarma müvafıq olaraq təqdim
olunur.
Kredit ehtiyatlarmm akkumulyasiyası, səfərbər edilməsı və istifa- dəsi ilə bağlı
sindikat üzvləri olan banklar arasmda yaranan hüquqi münasibətlər ölkə
KitabYurdu.az
169
Dostları ilə paylaş: |