Mühazirə müəllimi: Dos., İFD, Ceyhun Nəsib oğlu İsmayılov MÖvz bank sistemiNİn təŞKİLİ VƏ FƏALİYYƏTİNİN Əsaslari

 
13 
Kredit müqavilələrinin imzalanması bir neçə mərhələdən keçir. 

 
Borcalan  şəxs  tərəfindən  kredit  müqaviləsinin  tərkibinin  tərtibi  (kreditin  növü, 
müddəti, məbləği, təminatı və s.) 

 
Bank tərəfmdən borclu şəxsin təqdim etdiyi kredit müqaviləsi layihəsinin tədqiqi 
və müqavilənin şərtlərinin tərtibi. Bu mərhələdəbanklar aşağıdakıları müəyyənləşdirir: 

 
potensial  müştərilərin  kredit  ödəmə  qabiliyyətinin  yoxlanılması.  Bu  yoxlama 
kredit müqaviləsi əsasmda həyata keçirilir. Bank, fəaliyyəti əsasında bazar şərtlərinin 
təqdim etdiyi kredit sövdələşməsinin subyek- tinin iqtisadi maraqlarmı nəzərə almaqla 
seçim aparmaq ixtiyarma ma- likdir; 

 
kredit  ehtiyatlarmm  nağd  pul  vəsaitindən  istifadə  edərək  təsər-  rüfat  orqanlarma 
tələb  olunan  məbləğdə  kreditin  verilməsi,  depozit  və  faiz  tarifi  siyasətinin  hesabma 
kreditlərin artımı, banklararası kreditlərin cəlb edilməsi; 

 
Kredit müqaviləsinin müştəri ilə bank tərəfındən müştərək tərti- bi və hüquqi şəxsə 
yoxlamlma üçün təqdim olunması; 

 
Kredit müqaviləsinin tərəflər vasitəsilə imzalanması hüquqi sə- nəd kimi qüvvəyə 
minməsinə imkan yaradır. 
Kredit  müqaviləsinin  imzalandığı  andan  şərtlərə  riayət  olunması  əsnasmda  nəzarət 
təşkil olunur. 
Borclu  şəxsin  iqtisadi  vəziyyətini  nəzər  alaraq  bank-kreditor  arbit-  raj 
məhkəməsindən təqsirkar tərəfə qarşı müəyyən cəzalar tətbiqini tələb edə bilər. 
Təsərrüfat subyektləri və əhalinin kreditləĢdirilməsi qaydaları. 
Kreditin  almması  üçün  müəssisə  bankm  inzibati  orqanlarma  aşağıdakı  sənədləri 
təqdim etməlidir: 

 
Kreditin  verilməsinə  dair  xahiş  ərizəsi  (burada  borcun  məbləği  və  müddəti 
göstərilir). 

 
Kreditə  ehtiyacm  texniki-iqtisadi  səbəbləri  (by  sudalarm  effek-  tivliyi  barəsində 
flktir yürütməyə imkan verir). 

 
 İllik, rüblük gəlir və məsrəflər planı. 

 
Sənəd və müqaviləların surəti. 

 
Lisenziya əsasmda fəaliyyətin lisenziya və normativlərinin təşki- 

 
İllik və son tarix hesabatları üzrə balanslar. 

 
Maliyyə nəticələrinin hesabatı və balansa əlavələr 

 
Kredit müqaviləsinin layihəsi. 

 
Zəmanət, havadarlıq və girov haqqmda müqavilə. 
Kredit  almaq  üçün  müştərinin  təqdim  etdiyi  sənədlər  bank  tərəfin-  dən  öyrənilir  və 
təhlil  edilir.  Təhlil  zamanı  bank  borcalan  şəxsin  statu-  suna,  maliyyə  vəziyyətinə, 
kredit ödəmə qabiliyyətinə, kreditləşdirmə obyektinə, zamin müəssisəsinin Statusu və 
kredit  ödəmə  bacarığma,  kreditlərin  az  müddətində  qaytarılmasma  və  faiz  tarifınin 
ödənilişi pro- sesinə dəyərli qiymət verir. 
KitabYurdu.az 
128
 

---

 
14 
Aparılan  işin  nəticələri  kimi  bankm  mütəxəssisinin  kreditin  tutul-  ması  barəsində 
sonuncu  rəyi,  əhəmiyyətli  dərəcədə  vacibdir.  Mütəxəsisin  rəyi  kredit  komitəsinin 
kreditin verilişi haqqmda qərarmm təstiqlənmə- sinə yardım göstərir. 
Burada  kredit  adi  borc  hesabmdan  çıxardılaraq,  borc  alan  müəssi-  sənin  hesabma 
daxil olur və pul-hesab sənədlərindən sərf olunur. 
Kreditin  ödəniş  təminatı  haqqmda  zaminlik  bank  tərəfindən  qəbul  olunur,  bankm 
şəxsi  zəmanəti,  girov  barəsində  müqavilə  mühasibat  şö-  bəsi  vasitəsilə  kredit 
şöbəsinin balansdankənar hesabma köçürülür. Əla- və olaraq, təminat müqaviləsinin 
surəti  də  təqdim  olunur.  Bu  zaman  tə-  rəflərin  şəxsi  hesabı  açılır  və  bu  hesabm 
təminatı ilə bağlı bank əmə- liyyatları sistemi təşkil edilir. 
«Azərbaycan Respublikasmm bank sistemi üçün Hesablar pla- nı»nda 88-ci maddəyə 
əsasən  «fıziki  şəxslərə  və  özəl  müəssisələrə  veril-  miş  kreditlər  üzrə  ehtimal  olunan 
zərər üçün ehtiyatlar yaradılmasma ayırmalar» öz əksini tapır. Burada: 
880  -  fiziki  şəxslərə  və  özəl  müəssisələrə  verilmiş  kreditlər  iizrə  ehti-  mal  olurıan 
zərər üçün ehtiyatlar yaradılmasına ayırmalar- Milli valyuta- da 
Kt 8801 - rezident fıziki şəxslərə verilmiş kreditlər üzrə ehti- mal olunan zərər üçün 
ehtiyyatlar yaradılmasma ayırmalar-milli valyu- tada 
Kt  8802  -  qeyri-rezident  fiziki  şəxslərə  verilmiş  kreditlər  üzrə  ehtimal  olunan  zərər 
üçün ehtiyyatlar yaradılmasma ayırmalar - Milli valyutada 
Kt 8803 - ticarət və xidmət sahələrində fəaliyyət göstərən özəl müəssisələrə verilmiş 
kreditlər üzrə ehtimal olunan zərər üçün ehtiy- yatlar yaradılmasma ayırmalar - Milli 
valyutada 
Təminat  haqqmda  hüquqi  sənədləşdirmə  və  kredit  müqaviləsi  ba-  lansdan  kənar 
uçotun göstəricilərinə söykənir. 
«Azərbaycan  Respublikasmm  bank  sistemi  üçün  Hesablar  pla-  nı»nda  99-cu  maddə 
balansdankənar hesablara əsasən aşağıdakılar qeyd edilir: 

 
kredit  verilməsi  haqqında  imzalanmış  müqavilələr  əsasında  ayrılmış  kredit 
xətləri və kreditlər üzrə təəhhüdlər 
99121  P  kredit  verilməsi  haqqmda  imzalanmış  müqavilələr  əsasmda  ayrılmış 
kredit xətləri üzrə təəhhüdlər 
99122 P kredit verilməsi haqqmda imzalanmış müqavilələr əsasmda ayrılmış kreditlər 
üzrə təəhhüdlər 

 
kredit  alınması  haqqında  imzalanmış  müqavilələr  əsasında  ayrılmış  kredit 
xətləri və kreditlər üzrə şərti tələblər 
99131  A  kredit  almması  haqqmda  imzalanmış  müqavilələr  əsasmda  ayrılmış 
kredit xətləri və kreditlər üzrə şərti tələblər 
99132  A  kredit  alınması  haqqmda  imzalanmış  müqavilələrəsasında  ayrılmış 
kredit xətləri və kreditlər üzrə şərti tələblər 

 
Akkreditivlər və qarantiyalar 
99141 P idxal akkreditivləri 
99142 A ixrac akkreditivləri 
99143 P verilmiş qarantiyalar 
KitabYurdu.az 
129
 

---