Tezislər
15
inkiĢafında müstəsna əhəmiyyət kəsb etmiĢ və təbii ehtiyat mənbəyi axtarıĢı,
eləcə də hərbi məqsəd daĢıyan kəĢfiyyat yolu olmuĢdur.
Böyük Ġpək yolunun məĢhurlaĢmasında türk dövlətlərinin də böyük
rolu olmuĢdur. Bu yolun müxtəlif Ģaxələrinin təxminən 20 min kilometri türk
xalqlarının məskunlaĢdığı ərazilərdən keçmiĢdir.
Tədqiqatlar və əldə olunmuĢ faktlar sübut edir ki, Azərbaycanın
Ģəhərlərarası ticarət yolları birbaĢa Böyük Ġpək yolu ilə birləĢərək beynəlxalq
ticarət yoluna qovuĢmuĢdur. Qaynaqlar təsdiq edir ki, Böyük Ġpək yolunun
qollarından biri Xəzər dənizinin Ģimal sahilləri boyunca Qafqazdan keçmiĢdir.
Bu yolda Azərbaycanın məĢhur sənətkarlıq və ticarət mərkəzlərindən olan
Dərbənd, ġamaxı, Gəncə, Təbriz, Marağa, Həmədan, Naxçıvan kimi Ģəhərləri
yerləĢirdi.
Yaxın ġərqin ticarət mərkəzləri ilə Cənubi Qafqazı, Orta Asiyanı və
Uzaq ġərq ölkələrini əlqələndirən əsas karvan yollarından biri Naxçıvan
ərazisindən keçmiĢdir. Naxçıvan bölgəsi nəinki Azərbaycan, eləcə də Cənubi
Qafqaz üçün çox mühüm coğrafi-starteji mövqedə yerləĢən ərazidir. Bunu
vaxtilə bu ərazidən keçən beynəlxalq ticarət yollarının aktiv fəaliyyəti ilə daha
aydın izah etmək olar.
Təsadüfi deyil ki, ġərqin ən qədim Ģəhər mədəniyyət mərkəzlərindən
olan Naxçıvan Ģəhərinin yaranmasının baĢlıca amilləri yerli coğrafi, iqtisadi və
mədəni zəminlə əlaqədar olmuĢdur.
Tarixdə olduğu kimi XXI əsr - qloballaĢma əsrində də hər bir dövlətin
iqtisadi potensialı, gücü və qüdrəti həm də onun malik olduğu nəqliyyat-
kommunikasiya kompleksinin inkiĢaf səviyyəsi ilə ölçülür.
XX əsrin bu ən əhəmiyyətli layihəsinin reallaĢması məhz ümummilli
lider Heydər Əliyevin gərgin və çoxĢaxəli fəaliyyətinin, qətiyyətinin nəticəsidir.
Bu layihə çərçivəsində gerçəkləĢən Bakı-Tbilisi-Qars + Naxçıvan dəmir
yolu həm iqtisadi, həm də siyasi və strateji baxımdan çox önəmlidir.
Naxçıvan-Qars layihəsi Azərbaycan və Türkiyə arasında ən uğurlu
layihələrdən sayılır. Ümumilikdə 335 kilometr olacaq bu dəmir yolu ilə
Naxçıvan, Qarsa, eyni zamanda, Ərzurumdan keçməklə bütün Türkiyə xəttinə
birləĢdiriləcək. Daha sonra Ġran vasitəsilə Naxçıvandan Orta Asiya və Yaxın
ġərqə də alternativ yol olacaq.
Açar sözlər: ipək yolu, tarixi və müasir Naxçıvan, mədəni həyat
Beynəlxalq İpək Yolu
16
NAXÇIVAN MUXTAR RESPUBLĠKASI: TARĠXĠ ĠPƏK YOLU
ÜZƏRĠNDƏ ĠNKĠġAF EDƏN MƏġĞULLQ POTENSĠALI
CAVADXAN QASIMOV
AMEA Naxçıvan Bölməsi
cavadxan.yusifoglu@mail.ru
MəĢğulluq ölkələrin sosial-iqtisadi uğur və nailiyyətlərinin yüksək
səviyyəsini xarakterizə edir. Ġqtisad və digər sosial elmlərin araĢdırdığı, təhlil
etdiyi bu anlayıĢ, ayrılıqda hər bir fərdin, ümumilikdə isə bütöv xalqın və
cəmiyyətin maddi-rifah göstəricisini əks etdirməkdədir. Ġnsanların düĢünülmüĢ,
məqsədyönlü, gəlir əldə etmək istiqamətində müvafiq qanunverciliklə
tənzimlənən fəaliyyətlərinin məcmuusu olan məĢğulluq hər bir dövlətin sosial
siyasətinin ana məğzini təĢkil etməkdədir. Əsası milli lider, böyük Heydər
Əliyev tərəfindən uzaqgörənliklə qoyulan müasir məĢğulluq siyasəti milli
iqtisadiyyatın daha çevik əsaslarla mövcudluğunu Ģərtləndirməkdədir.
Düzdür, Azərbaycan Respublikasında əhalinin məĢğulluğu haqqında
Qanun 27 iyun 1991-ci ildə qəbul edilmiĢdir, amma daha sonra 2 iyul 2001-ci il
tarixdə eyni adlı Qanununda məĢğulluğun bütün prinsipləri, müasir mahiyyəti
və sosial-iqtisadi əhəmiyyəti müəyyən edilmiĢdir.
2 iyul 2001-ci il tarixdə qəbul edilmiĢ eyni adlı qanunda isə yuxarıdakı
tərif müasir dövrümüzlə səsləĢməklə və daha da təkmilləĢdirilməklə
göstərilmiĢdir. ―MəĢğulluq haqqında‖ Azərbaycan Respublikasının Qanununda
dövlətimizin müəyyən etdiyi siyasət, məĢğul Ģəxs adlandırılan insanlar,
məĢğulluq sahəsində insanların hüquqları, məĢğulluğun tənzimlənməsi,
məĢğulluq sahəsində həmkarlar ittifaqlarının iĢtirakı, iĢaxtaranlarla
iĢəgötürənlərin qanunla müəyyən olunan münasibətləri (bunu məĢğulluq
münasibətləri də adlandıra bilərik) və digər mühüm məsələlərə ətraflı olaraq
aydınlıq gətirilmiĢdir.
Həmin qanunda məĢğulluq anlayıĢının müasir dövrümüzə xas tərifi
aĢağıdakı kimi müəyyən olunmuĢdur:
―MəĢğulluq-Azərbaycan Respublikası vətəndaĢlarının, Azərbaycan
Respublikasında daimi yaĢayan və vətəndaĢlığı olmayan Ģəxslərin və
əcnəbilərin (bundan sonra vətəndaĢların) Azərbaycan Respublikasının
qanunvericiliyinə zidd olmayan və bir qayda olaraq onlara qazanc (gəlir)
gətirən fəaliyyətidir‖.
Sonrakı dövrlərdə də bu sahə ölkənin prioritetləri sırasında ön yerlərdən
birini tutmuĢ və daha da təkmil əsaslarla hüquqi cəhətdən tənzimlənmiĢdir. Belə
ki, dövlətimizin baĢçısı cənab Ġlham Əliyev tərəfindən 26 oktyabr 2005-ci il
tarixdə imzalanan Sərəncamla ―Azərbaycan Respublikasının MəĢğulluq
Strategiyasının (2006-2015-ci illər)‖ təsdiq edilməsi, 15 may 2007-ci il tarixdə
imzalanmıĢ Sərəncamla təsdiq edilmiĢ ―Azərbaycan Respublikasının MəĢğulluq
Strategiyasının həyata keçirilməsi üzrə Dövlət Proqramı (2007-2010-ci illər)‖
Tezislər
17
bunlara əyani sübutdur.
Qeyd edə bilərik ki, məĢğulluq siyasətinin gücləndirilməsinin və
səviyyəsinin yüksəldilməsinin ən zəruri təminatlarından biri olaraq onun
ölkəmizin bütün regionlarını əhatə etməsini və regional məĢğulluq potensialının
artmasını göstərə bilərik. Aydınlıq üçün qeyd edə bilərik ki, ölkəmizdə bu
sahədə həyata keçirilən hüquqi tənzimləmə siyasəti onun ayrılmaz tərkib hissəsi
olan Naxçıvan Muxtar Respublikasında da inkiĢaf istiqamətində davam
etdirilməkdədir. Məhz məĢğulluq siyasətinin davamlılığı, səmərəliliyi və
potensial inkiĢafı məqsədilə burada məqsədyönlü addımlar atılmaqdadır. Belə
ki, 30 may 2007 ci il tarixdə Naxçıvan MR Ali Məclisinin Sədri tərəfindən
―Naxçıvan Muxtar Respublikasının MəĢğulluq Strategiyasının həyata
keçirilməsi üzrə Dövlət Proqramı (2007-2010-ci illər)‖ təsdiq edilərək qəbul
edilmiĢdir. Həmin hüquqi sənəddə muxtar respublikanın müvafiq dövlət
strukturları qarĢısında mühüm vəzifələr müəyyən edilərək məĢğulluq
potensialının daha da artırılması nəzərdə tutulmuĢdur.
Həyata keçirilən məqsədyönlü məĢğulluq siyasəti, təsərrüfat
subyektlərinin stimullaĢdırılması, xüsusi mülkiyyət üzərində səmərəli
fəaliyyətin qurulması, kəndli-torpaq (aqrar) münasibətlərinin inkiĢafı üçün
münbitləĢdirici mexanizmlərin iĢə salınması, insanların öz gəlirlərini təmin
etmələri, bir sözlə, iqtisadiyyatın sahə strukturunun daha sağlam inkiĢafı
nəticəsində 2012-ci ildən etibarən Naxçıvan Muxtar Respublikası üzrə
məĢğulluq xidməti orqanlarında iĢsiz statusu və müavinət alan Ģəxslərin
olmadığını görürük. Qeyd edək ki, əvvəlki illərdə (2005-ci ilə qədər) bu
sahədəki göstərici 7904 nəfərə qədər yüksəlmiĢdi. Təbii ki, bu, muxtar
respublikanın sağlam sosial siyasətinin ən mühüm nəticələrindən biridir.
Açar sözlər: məĢğulluq, qanun, Muxtar Respublika, sosial siyasət
NAXÇIVAN MUXTAR RESPUBLĠKASI ĠQTĠSADĠYYATININ DÜNYA
ĠQTĠSADĠYYATINA ĠNTEQRASĠYASINDA “BÖYÜK ĠPƏK YOLU”
LAYĠHƏSĠ ÇƏRÇĠVƏSĠNDƏ BAKI-TBĠLĠSĠ-QARS DƏMĠR YOLU
XƏTTĠNĠN ROLU
CEYHUN MAHMUDOV
―Naxçıvan‖ Universiteti
ceyhun.ilhamoglu@gmail.com
Ġki min il ərzində Qərblə ġərqi birləĢdirən Böyük Ġpək Yolu öz tarixi
əhəmiyyətini yenidən bərpa etməklə min il bundan əvvəl olduğu kimi müxtəlif
mədəniyyətlər və sivilizasiyalar arasında körpü yaratmaq imkanındadır. Böyük
Ġpək Yolunun əsas ticarət və nəqliyyat qovĢaqlarından biri olan Azərbaycan bu
günə qədər öz coğrafi və geostrateji mövqeyini itirməmiĢdir. ƏlveriĢli coğrafi
vəziyyəti ona həm özünün sahib olduğu zəngin karbohidrogen resurslarının,
Dostları ilə paylaş: |