Murotov Hayotjonning atom yadrosi va elementar zarralar fizikasi fanidan kurs ishi

ASOSIY QISM:

2.1 Nuklon – nuklon o'zaro ta'sirlari. Deytron. Neytronlarning protonlardan sochilishi.
Deytron bitta proton va bitta neytrondan tashkil topgan –vodorod izotopi. Massa soni A=2 zaryadi Z=1 bog’lanish energiyasi E=2,22 MeV spin va juftligi = , magnit momenti =0,86 kvadrupol momenti Q=2,738 solishtirma bog’lanish energiyasi MeV nuklon bo’lgan bo’sh bog’langan yadrodir.
Deytronning bog’lanish energiyasi 2,22 MeV ga teng ya’ni bitta nuklonga to’g’ri kiluvchi solishtirma bog’lanish energiyasi 1,1 MeV. Yengil yadrolarda solishtirma bog’lanish energiyasining qisqa masofada juda kichik bo’lishi yadroviy kuchning o’zaro ta’sirlashuvi ekanligidandir. Bu xususiyati deytron solishtirma bog’lanish energiyasini A 4 bo’lgan yengil yadrolar solishtirma energiyalari bilan taqqoslasak ko’rinadi.

Yadro	Solishtirma bog’lanish energiyasi ( )
	1,11
	2,8
	7,1

2.1-jadval
Jadvaldan ko’rinib turubdiki solishtirma bog’lanish energiyasi nuklonlar soni ortishi bilan ortib bormoqda . Solishtirma bog’lanish energiyasining massa soni ortishi bilan ortib borishini yadrodagi nuklonlar o’zaro bog’lanish sonining ortishi bilan tushuntirish mumkin . Masalan da bitta da uchta da oltita juft bog’lanish bo’ladi . Proton-proton ,neytron-neytron bilan bog’langan holat mavjud emas bu bog’lanishlar energiyasi nol n-p, p-n bog’lanishlar energiyasi soniga ko’ra bog’lanish energiyasi ortib borishi kerak. Haqiqatdan deytronning radiusi R=4,8 sm, boshqa yadroviy o’lchamlardan katta bo’lib chiqadi .Deytronda nuklonlar bir-biridan uzoqda joylashgan shuning uchun sust bog’langan. Deytrondagi nuklonlar bog’lanishi yadro potensiali shaklida ifodalash mumkin.Bunda U=0 ikkala nuklon tinch holat energiyasi U 0 nuklonlar o’zaro bog’lanib turgandagi energiyalari.