Муса Гасымов
Yüklə 2,8 Kb. Pdf görüntüsü
|
Təhlükəsizlik Şurasının mayın 12-də keçirilən 3072-ci iclasında Dağlıq Qarabağdakı vəziyyət müzakirə edildi. Şuranın sədri Avstriya nümayəndəsi Peter Xoenfeller bəyanat verdi. Bəyanatda iki məsələ юz əksini tapdı: münaqişə bюlgəsində baş verən son hadisələri юyrənmk üçün BMT-nin xüsusi nümayəndəliyinin təcili gюndərilməsi və beynəlxalq birliyin qaçqınlara humanitar yardım gюstərməsi. Təhlükəsizlik Şurasının üzvləri münaqişə iştrakçılarının zorakılığa son qoymaq üçün tədbirlər gюrməyə cağırdılar. Həmin tarixdə Azərbaycan dюvləti BMT Təhlükəsizlik Şurasından Ermənistanın Azərbaycana qarşı təcavüzü ilə əlaqədar olaraq xüsusi iclas çağırmağı xahiş etdi. Avqustun 20-də Ermənistan da Təhlükəsizlik Şurasının iclasının çağırılmasını xahiş etdi. Təhlükəsizlik Şurasında keçirilən müzakirələrdən sonra Şuranın sədri avqustun 26-da bəyanat verdi. Bəyanatda atəşin dayandırılması, ATƏM çərçivəsində Dağlıq Qarabaq məsələsinə dair Minsk konfransının səylərinə yardım gюstərilməsi istənilirdi. Oktyabrın 27-də Təhlükəsizlik Şurasının 3127-ci iclasında Dağlıq Qarabağdakı vəziyyətlə bağlı müzakirələr nəticəsində sədrin bəyanatı qəbul edildi. Bəyanat Şura sədrinin əvvəlki bəyanatlarını təsdiq edərək, münaqişənin Minsk prosesi çərçivəsində həllinə tərəfdar olduğunu bildirdi. Lakin bu bəyanatlar Ermənistanın təcavüzünü dayandırmadı Ermənistan təkcə yuxarı Qarabağ işqal etməklə kifayətlənməyərək təcavüzkarlığını daha da genişləndirdi. 1993-cü il martın 27-dən aprelin 3-dək Ermənistan silahlı qüvvələri tərəfindən Dağlıq Qarabağdan gənarda yerləşən Gəlbəcər rayonunu işqal etdi. Erməni təcavüzü başlayandan dərhal sonra Azərbaycan dюvləti bюlgədə yaranmış vəziyyət haqqında BMT Baş Katibinə və Təhlükəsizlik Şurasının sədrinə məlumat verdi, təcili iclas çağırmağı tələb etdi. Aprelin 6-da keçirilən məsləhətləşmələrdən sonra Təhlükəsizlik Şurasının 3194-cü iclasında sədrin bəyanatı qəbul edildi. Bəyanatda Gəlbəcərə hücum faktı təsdiq olunur və qoşunların dərhal çıxardılması tələb edilirdi, bюlgənin bütün dюvlətlərinin suverenliyi, ərazi bütюvlüyü və sərhədlərinin toxunulmazlığı təsdiqlənirdi. 120 Lakin bəyanatın bir sıra qüsurları da var idi. Bəyanatda səhv olaraq Ermənistan silahlı qüvvələrinin deyil, yerli erməni qüvvələrinin Gəlbəcər rayonuna müdaxilə etməsindən narazılıq bildirilirdi.Bununla da bəyanatda Ermənistan - Azərbaycan münaqişəsinin əsl məğzi gənarda qalırdı, Ermənistan ordusunun təcavüzkar hərəkətləri « yerli erməni qüvvələrinin müdaxiləsi « kimi qiymətləndirilirdi. Təhlükəsizlik Şurasının xahişi ilə Baş Katib BMT nümayəndələrini fakları müəyyənləşdirmək üçün regiona gюndərdi. Aprelin 30-da BMT TŞ-nın 3205-ci iclasında Ermənistan - Azərbaycan münaqişəsinə dair 822 saylı qətnamə qəbul edildi. Qətnamə Təhlükəsizlik Şurası sədrinin 1993-cü il 29 yanvar və 6 aprel tarixli məruzəsinə əsaslanırdı. Qətnmədə Ermənistan - Azərbaycan münasibətlərinin pislənməsi ilə əlaqədar olaraq TŞ-nın ciddi narahatlıq keçirdiyi bildirilirdi, bununla da Ermənistanın münaqişədə bu və ya başqa formada iştirakı etiraf olunurdu, bюlgədəki bütün dюvlətlərin suverenliyinə və ərazi bütюvlüyünə hюrmət, sərhədlərin toxunulmazlığı və ərazi əldə etmək üçün qüvvə tətbiq etməyin yolverilməzliyi bir daha təsdiq olunurdu. Bunlar qətnamənin müsbət cəhətləri idi. Lakin qətnamənin mənfi tərəfləri də var idi: Gəlbəcər rayonuna « yerli erməni qüvvələrinin « müdaxiləsi yazılırdı, bunula da münaqişədə Ermənistanın iştirakı юrt-basdır edilirdi; qeyri-müəyyən şəkildə « bu yaxınlarda işğal olunmuş başqa ərazilərdən bütün işqalçı qüvvələrin çıxarılması tələb olunsa da, işğal edilmiş rayonların adı çəkilmirdi, əraziləri kimin işğal etdiyi gюstərilmirdi; işğal olunmuş ərazilərdən qoşunların çıxarılmasının dəqiq vaxtı gюstərilmirdi və s. Təhlükəsizlik Şurasının daimi üzvlərindən Rusiya və Fransa açıq şəkildə Ermənistanı müdafiə etdilər. Qətnaməyə «yerli ermənilər» ifadəsi də Fransanın təklifi ilə salınmışdı. Qətnamənin qəbul edilməsindən sonra ABŞ, Rusiya və Türkiyənin işləyib hazırladıqları sülh təklifləri yerinə yetirəlmədi. Əksinə Ermənistan юz təcavüzkarlığını daha da genişləndirdi. İyulun 23-də Ermənistan silahlı qüvvələri tərəfindən Ağdam rayonu işğal edildi. Azərbaycan BMT Baş Katibi və Təhlükəsizlik Şurasının sədrinə yaranmış vəziyyətlə əlaqədar müraciət etdi. Müraciətdə Ermənistan Respublikasının hərbi əməliyyatlara son qoyması, işğal edilmiş Azərbaycan ərazilərinin dərhal azad ədilməsi tələb edilirdi. 121 BMT TŞ-nın iyulun 29-da keçirilən 3259-cu iclasında «Dağlıq Qarabağda vəziyyət» məsələsi müzakirə edildi. Şura Ağdam rayonunun işğal edilməsi ilə bağlı 853 saylı qətnamə qəbul etdi. Qətnamədə təcili olaraq bütün hərbi əməliyyatların dayandırılması, tezliklə, şərtsiz və tamamilə işğalçı qüvvələrin işğal olunmuş ərazilərdən çıxarılması tələb edilirdi. Qətnamənin bir sıra müsbət cəhətləri var idi: TŞ münaqişə bюlgəsində hərbi əməliyyatların daha da güclənməsinə və Gəlbəcərin işğalına nisbətən Ağdam rayonunun işğalına tez reaksiya verdi; Ermənistanla Azərbaycan arasında gərginliyin olduğu, dolayısı yolla Ermənistanın bu və ya başqa formada iştirakı etiraf edilirdi; beynəlxalq sərhədlərin pozulmazlığı və ərazilərin zor gücunə ələ geçirilməsinin yolverilməzliyi bir daha təsdiq olunurdu; bюlgədəki bütün düşmənçilik hərəkətləri, o cümlədən mülki şəxslərə hücumlar və yaşayış rayonlarının bombardman edilməsi pislənilirdi; hərbi əməliyyatların təxirə salınmadandayandırılması və münaqişədə iştirak edən işğalçı qüvvələrin Azərbaycanın Ağdam rayonundan və bu yaxınlarda işğal olunmuş bütün digər rayonlarından dərhal, tamamilə və şərtsiz çıxarılması tələb olunurdu; zərər çəkmiş mülki əhaliyə təcili yardım gюstərilməsi və didərgin düşmüş şəxslərin evlərinə qayıtmalarına gюmək edilməsi beynəlxalq təşkilatlardan xahiş olunurdu. Qətnamənin bir sıra mənfi tərəfləri də var idi: Ermənista- Azərbaycan münasibətlərinin pislənməsi bildirilməsi də onun səbəbi gюstərilmirdi; 822-ci qətnamənin həyata geçirilməsinin Ermənistan tərəfindən pozulduğu qeyd olunmurdu; Ağdamın və bu yaxınlarda zəbt olunmuş bütün digər rayonların işğalı pislənsə də, işğalçının kim olduğu bildirilmirdi; Ermənistanın Dağlıq Qarabağ ermənilərinə təsir gюstərməsi arzu edilirdi ki, bu da Ermənistanı işğalçı olmaqdan kənarda qoyurdu; bюlgəyə silahların kim tərəfindən gюndərildiyi gюstərilmirdi. Qətnamənin konkret və gəsərli olmaması nəticəsində Ermənistanın təcavüzkarlığı nəinki dayandırılmadı, əksinə o, Azərbaycanın yeni-yeni rayonlarını işğal etdi. Avqust ayında Ermənistan silahlı qüvvələrin Füzuli rayonuna hücumları ilə bağlı olaraq Azərbaycan Respublikası BMT TŞ sədrindən təcili olaraq Şuranın iclasını çağırmağı və Ermənistanın təcavüzünü dayandırmağı xahiş etdi. Avqustun 18-də TŞ adından ABŞ-ın BMT-dəki daimi nümayəndəsi Madlen Olbrayt bəyanat verdi 122 Yüklə 2,8 Kb. Dostları ilə paylaş:
|