N ə s I m I a d ı n a d I l ç İ L i k I n s t I t u t u
Yüklə 1,54 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Çapa təqdim edən
- Məqalənin redaksiyaya daxil olma tarixi
72 dilinin tarixi leksikologiyasına dair tədqiqlərindən rekonstruksiya (bərpa) problemi kimi maraqlı parçanı; A.Axundovun «Ümumi dilçilik» kitabından «Dilin daxili quruluşu məsələləri», eləcə də «Seçilmiş əsərləri»ndən «Felin zamanlarının qrammatik və məna xüsusiyyətləri»; H.Bayramovun «Azərbaycan dili frazeologiyasının nəzəri əsasları» kitabından «Frazeoloji cümlələr», «Azərbaycan frazeologiyasının məna quruluşu»; Z.Budaqovanın «Müasir Azərbaycan dilində sadə cümlə» monoqrafiyasından «Cümlənin əlamətləri»; Ə.Cavadovun «Müasir Azərbaycan ədəbi dilində sintaktik vahidlərin sırası» monoqrafiyasından «Dil vahidlərinin sıralanması sistemi»; A.Ələkbərovun «Müasir Azərbaycan dilinin semasiologiyası» (kollektiv) kitabında verilmiş «Leksik-semantikanın bəzi me- todoloji məsələləri»; həmçinin də onun «Müasir Azərbaycan dili» əsərində verilmiş «Söz nəzəriyyəsinə giriş»; T.Hacıyevin «Azərbaycan ədəbi dili tarixi» fundamental cildlərindən «Azər- baycan ədəbi dilinin dövrləri»; M.Qasımovun «Azərbaycan dili terminologiyasının əsasları» kita- bından «Terminin spesifikası»; M.Qarayevanın «Sintaksariy i modelirovanie yazıkovıx universa- liy» əsərindən «İerarxiçeskaya svyaz strukturı yazıka»; A.Qurbanovun «Azərbaycan dilinin onomalogiyası» kitabından «Giriş»; A.Məmmədovun «Tyurkskie soqlasnıe: anlaut i kombinatorika» kitabından «Teoretiçeskie voprosı sravnitelno-istoriçeskoqo izuçeniya soqlasnıx tyurkskix yazıkov: anlaut i kombinatorika»; V.Məmmədəliyevin «Ərəb dilçiliyi» kitabından «Misir qrammatika məktəbi», «Misir ərəb dilçiliyi» və Y.Seyidovun «Azərbaycan dilində söz birləşmələri» adlı monoqrafik tədqiqatının mühüm hissələrini seçmişdir. Azərbaycan dilçiliyi tarixindəki belə dövrləşmə yenidir və həmçinin də həqiqi inkişaf tarixini və dilçilik mühitini əks etdirir. Bu müntəxəbatlar böyük türkoloq-alim Mahmud Kaşğaridən üzü bəri görkəmli və tanınmış dilçilərin seçilmiş əsərlərinin ən yaxşı hissələrindən ibarətdir. Xrestomatiya materialları keçilən dövrü tam əks etdirir. Bunları seçilmiş əsərlər məcmuəsi, eləcə də dərslik də adlandırmaq olar. Həmin müntəxəbatlara müəlliflərin, alimlərin seçilmiş əsərlərindən və ya onların hissələrindən ibarət dərs vəsaiti kimi də baxmaq olar. Seçilmiş materiallar, əlbəttə, digər materiallardan öz məziyyətləri, dəyəri ilə seçilən, fərqlənən parçalardır. Mütəxəssislərin, dissertant və doktorantların, tələbələrin çox çətinliklə əldə etmək istə- dikləri dilçilik mətnləri bu toplularda öz əksini tapmış olduğu üçün aparılacaq tədqiqat işlərini də asanlaşdıra bilər. Bu baxımdan da müntəxəbatlar dəyərini qoruyub saxlayır. Çox yaxşı haldır ki, tərtibçilər bəzi müəlliflərin əsərlərinin bir çoxundan parçalar vermişlər, bu da müntəxəbatın əhəmiyyətini bir daşa artırır. Məsələn, Əhməd Cəfəroğlunun «Azəri ləhcəsin- də bəzi monqol ünsürləri», «Şərqdə və qərbdə Azəri ləhcəsi tədqiqləri», «Dil guşəsi», «Azəri sözlüyü» bu cür parçalardandır və ayrıca məqalə təşkil edir. Müntəxəbatda izah və şərhlər öz yığcamlığı və parçanın müəllifi barədə əsaslı məlumat ver- məsi ilə fərqlənir. Mətnlər həm Azərbaycan, həm də rus dillərindədir. Məsələn, M.Kazımbəyin məşhur qrammatikasından («Obşaya qrammatika turesko-tatarskoqo yazıka» əsəri) həm rus, həm də Azərbaycan dilində verilmişdir. Həmin parçanı dilimizə Dilçilik İnstitutunun əməkdaşı, fil.ü.f.d. A.Ələkbərova çevirmişdir. Müntəxəbatın başlıca məziyyətlərindən biri də müəlliflərin digər əsərlərinin də siyahısının sonda verilməsidir. Bu da oxucunu həmin parça müəllifinin başqa əsərləri ilə də tanış olmaq imkanı yaradır. Müntəxəbatda təqdim olunan bəzi mətn hissələrinin dili sadələşdirilmişdir. Məsələn, Bəkir Çobanzadənin 1929-cu ildə «Azərnəşr» tərəfindən çap edilmiş «Türk qrameri» əsərindən verilmiş hissə tərtibçi T.Quliyev tərəfindən düzgün olaraq anlaşmanı təmin etmək üçün sadələşdirilmişdir.
73 Müntəxəbatlarda «Ad göstəricisi», «Özək sözlər» də yerinə görə münasibdir, vəsaitlə daha ya- xından, intensiv tanış olmaq işini yüngülləşdirir. Müntəxəbata düşməyən dilçilərimiz də var. Bu layihə davamlı olduğu üçün gələcək tədqiqatlarda həmin çatışmazlıq da nəzərə alınmalıdır. Belə dəyərli bir işin bəzi səhifələrinin texniki tələblərə cavab verməməsi təəssüf doğurur. Buna baxmayaraq, müntəxəbatlar milli dilçilik elmimizin inkişafına yeni bir töhfə kimi dəyərləndirilə bilər .
İSMAYIL KAZIMOV – AMEA-nın Nəsimi adına Dilçilik İnstitutunun baş elmi işçisi, fil.ü.e.d. Çapa təqdim edən Solmaz Süleymanova –
Çapa tövsiyə edən «Türkologiya» jurnalı baş redaktorun müavini
AMEA-nın Nəsimi adına Dilçilik İnstitutunun Elmi Şurası (4.XII.2013, protokol № 15)
30.XI.2013
göndərilmə tarixi 17.III.2014
7.IV.2014
Yüklə 1,54 Mb. Dostları ilə paylaş:
|