N ə s I m I a d ı n a d I l ç İ L i k I n s t I t u t u

 

 

84 

ею  в  контексте  сопряжённых  с  ним  системно  связанных  явлений  этого  языка  (и  шире  – 

тюркских  языков),  обеспечивает  системный  подход  в  исследовании  исторической 

грамматики.  

Параллельно  с  работой  над  «Опытом  исторической  грамматики  азербайджанского 

языка»  Нинель  Зейналовна  продолжала  заниматься  сравнительно-историческим  изуче-

нием  языковых  семей.  Объединив  языковедов  различных  специализаций,  она  выпус-

тила  четыре  сборника  под  общим  названием  «Сравнительно-историческое  изучение 

языков  разных  семей».  При  этом  Н.З.Гаджиева  выступила  как  один  из  авторов  и  как 

ответственный  редактор  первых  четырёх  томов,  написанных  на  материале  неиндоев-

ропейских  языков:  «Современное  состояние  и  проблемы»  (М.,  1981),  «Задачи  и  перс-

пективы»  (М.,  1982),  «Реконструкция на отдельных  уровнях языковой структуры»  (М., 

1989),  «Лексическая  реконструкция.  Реконструкция  исчезнувших  языков»  (М.,  1991). 

Перу  Нинели  Зейналовны  принадлежит  более  200  научных  трудов  (7  из  которых  – 

книги).  

В Институте языкознания Академии наук СССР при активном участии и под руко-

водством  Н.З.Гаджиевой  было  создано  новое  научное  подразделение  –  группа  срав-

нительно-исторических  исследований  (преобразованная  в  1986  г.  в  лабораторию  линг-

вистической компаративистики), где были объединены специалисты по языковым семь-

ям различной генетической принадлежности. Н.З.Гаджиева активно работала и как член 

редколлегии журнала «Советская тюркология». 

Нинель  Зейналовна  воспитала  множество  аспирантов  из  разных  тюркоязычных 

регионов  страны,  под  её  научным  руководством  защищена  не  одна  докторская 

диссертация. 

Н.З.Гаджиева принимала участие в работе многих международных форумов, например 

XXV Международного конгресса востоковедов (Москва, 1960), международных конгрессов, 

проходивших  в  Бухаресте  (1967),  Сегеде  (1971),  Хельсинки  (1975),  Вене  (1977),  Венеции 

(1985), Берлине (1987) и т. д., всесоюзных конференций по теории реконструкции (Львов, 

1985; Москва, 1987). 

 

Г. Ф. БЛАГОВА,

  

 

 А. В. ДЫБО –  

 гл. науч. сотр. Института языкознания РАН,  

д-р филол. наук,  

И. В. КОРМУШИН – 

гл. науч. сотр. Института языкознания РАН,  

д-р филол. наук 

 

 

Çapa təqdim edən 

Solmaz Süleymanova – 

«Türkologiya» jurnalı  

baş redaktorun müavini 

 

 

---

 

 

85 

Çapa tövsiyə edən 

AMEA-nın Nəsimi adına  

Dilçilik İnstitutunun Elmi Şurası 

(4.XII.2013, protokol № 15) 

 

Məqalənin redaksiyaya  

daxil olma tarixi 

 

1.III.2013 

 

Təkrar işlənməyə  

göndərilmə tarixi 

 

– 

 

Çapa göndərilmə tarixi 

 

7.IV.2014 

 

 

_____________ 

 

---

 

 

86 

TÜRKOLOGİYA 

№ 1 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

      2014 

 

 

 

N E K R O L O Q  

 

 

 

SEYİDOV

 

YUSİF

 

MİR

 

ƏHMƏD

 

OĞLU  

 

Azərbaycan  dilçiliyinə  ağır  itki  üz  vermişdir.  Filologiya  üzrə  elmləri  doktoru,  Dövlət 

Mükafatı  laureatı,  Əməkdar  elm  xadimi,  professor  Yusif  Mir  Əhməd  oğlu  Seyidov  2013-cü  il 

noyabrın 18-də 84 yaşında vəfat etmişdir.  

Yusif Mir Əhməd oğlu Seyidov 1929-cu ildə Naxçıvan MR Şərur rayonunun Yengicə kən-

dində  kəndli  ailəsində  anadan  olmuş,  NDMİ-nin  tarix-filologiya  fakültəsini  (1946),  ADU-nun 

fılologiya fakültəsini (1952) bitirmiş, dilçilik ixtisası üzrə aspirant olmuş (1952–1955) və 1965-ci 

ildə  universitetdə  təşkil  edilmiş  Azərbaycan  dili  və  onun  tədrisi  metodikası  kafedrasının  ilk 

müdiri seçilmişdir. 35 ildən artıq həmin kafedraya rəhbərlik etmişdir.  

Y.Seyidov 1956-cı ildə «Azərbaycan dilində feli bağlama tərkibləri» mövzusunda namizəd-

lik,  1966-cı  ildə  «Azərbaycan  dilində    söz  birləşmələri»  mövzusunda  doktorluq  dissertasiyası 

müdafiə  etmişdir.  10  monoqrafiyanın,  15  dərslik  və  dərs  vəsaitinin,  150  qədər  elmi  məqalənin, 

çoxlu publisistik məqalələrin müəllifidir. 

Türkologiyada əsasən sintaksis mütəxəssisi sayılır və bu sahədə ən görkəmli türkoloqlar sıra-

sına  daxil  edilir  (Voprosı  yazıkoznaniya.  1977.  №  3.  S.17).  Dilçiliyin  digər  sahələrinə  aid  araş-

dırmalar aparmışdır. Əsərləri orijinallığı, elmi-nəzəri  səviyyəsi  ilə  fərqlənir. O,  feli tərkiblərin  bu-

daq  cümlələrlə  eyniləşdirilməsinin  obyektiv  və  subyektiv  səbəblərini  müəyyənləşdirmiş,  bunun 

cümlə  ilə  fikrin,  dil  ilə  təfəkkürün,  forma  ilə  məzmunun  eyniləşdirilməsi  ilə  əlaqədar  olduğunu 

qeyd etməklə, belə bir nəticəyə gəlmişdır: tərkiblər qeyri-predikativ konstruksiyalar olub nitqə cüm-

lə kimi deyil, söz birləşməsi kimi daxil olur. 

Yusif Seyidov  sintaktik əlaqələrin elmi əsaslarla geniş tədqiqini verməklə,  tabesizlik və ta-

belilik əlaqələrinin bütün sintaktik vahidlər üzrə təzahür hallarını müəyyən etmiş, bu barədə dilçilik 

üçün  yeni  fikirlər  irəli  sürmüş,  ikinci  və  üçüncü  növ  təyini  söz  birləşmələrinin  tərəfləri  arasında 

qarşılıqlı tabelilik əlaqələrinin olmasını, sadə cümlənin şəxsə görə növlərinin xəbərlərinin uzlaşma 

sistemini  müəyyənləşdirmiş  dilçilikdə  hökm  sürən  bir  müddəaya  rəğmən  türk  dillərində  adlıq 

cümlənin  yalnız  mübtədanın  deyil,  xəbərin  kütləsi  əsasında  da  formalaşdığını  qeyd  etmişdır. 

Türkologiya  söz  birləşmələrinin  bütün  aspektlər  üzrə  geniş  tədqiqi  də  Y.Seyidovun  adı  ilə 

bağlıdır.  Alimin  iki  dəfə  nəşr  edilmiş  «Azərbaycan  dilində  söz  birləşmələri»  monoqrafiyası  bu 

sahədə türkologiyada ən etibarlı elmi mənbə hesab edilir. 

Yusif  Seyidov  morfologiya  məsələləri  ilə  ciddi  məşğul  olmuşdur.  Bu  sahədə  qoyduğu  və 

aydınlıq gətirdiyi problemlər: sözün kökü və əsası məsələsi, morfologiya və söz yaradıcılığı, nitq 

hissələri ümumdil hadisəsi kimi, nitq hissəsi və cümlə üzvü problemi, nitq hissələri nitq  yox, dil 

kateqoriyalarıdır, söz leksik vahid kimi, söz nitq hissəsi kimı və s. 

---