Naği qarabağ
Yüklə 0,84 Mb. Pdf görüntüsü
|
35
Səriyyə Talıbova isə daha dəhşətli hadisələrin şahidi olmuşdu: "Bizi erməni qəbirstanlığına gətirdilər.... Burada erməni döyüşçünün qəbri üstündə 4 məshəti türkünü və 3 azərbaycanlını qurban kəsdilər... Sonra valideynlərin gözləri qarşısında uşaqlara işgəncə verdilər və öldürdülər...Az sonra milli ordunun formasında azərbaycanlıları gətirdilər, ucu iti dəmirlə onların gözlərini çıxardılar. On bir yaşlı Ramil Həsənov xatırlayır ki, "dostlarım Elçin və Elgizin meşədə necə öldüklərini yadımdan çıxara bilmirəm, onların ayaqları donmuşdu, bizimlə qaça bilmirdilər, lal-dinməz qarın üstünə uzanmışdılar və yavaş-yavaş gözlərini yumurdular". Xocalı soyqırımı dünyanın heç bir faciəsi ilə müqayisə oluna bilməz. Bu faciəni törətmiş millətə isə dünya birliyində yer yoxdur. Dünya bunu nə vaxtsa başa düşəcək və qərarını verəcəkdir. Rəsmi statistikaya görə, Xocalı soyqırımı zamanı 613 dinc əhali, o cümlədən 63 uşaq, 106 qadın, 70 qoca xüsusi qəddarlıqla qətlə yetirilmişdir. Xocalı üzərinə hücuma mayor Seyran Ohanyan (hazırda o, Ermənistanın Müdafiə naziridir), Yevgeni Nabokixi Valeri Çitçyan və erməni əsilli 50-dən artıq zabit və praporşl rəhbərlik etmişlər. Həmin dövrdə Xocalıdan Ağdama gətirilmiş 18 meyid (130 kişi,51 qadın, onlardan 13 uşaq) məhkəmə-tibbi ekspertizadan keçirilmişdir. Nəticədə müəyyən edilmişdir ki, 1 nəfər güllə, 20 nəfər qəlpə, 10 nəfər küt alətlərlə öldürülmüşdür, meyidlərin əksəriyyətinin baş dəriləri soyulmuşdur. Ermənilər Xocalı üzərinə hərbi əməliyyat keçirmək məqsədi ilə hücum etməmişdilər. Onların məqsədi dinc əhaliyə divan tutmaqda ibarət idi. Onlar yaxşı bilirdilər ki, Xocalıda ciddi hərbi qüvvə yoxdur. Şəhərin az saylı müdafiəçiləri XTM dəstəsinin bir bölüyü yerli özünümüdafiə taburu və minomyot batareyasından ibarət idi. Əlif Hacıyevin rəhbərlik etdiyi bu qüvvələr axıra qədər müqavimət
göstərdilər, lakin düşmənin dəfələrlə üstün qüvvəsi və texnikasını qarşısını ala bilmədilər. Şəhərin müdafiəçilərinin, demək olar ki hamısı qəhrəmanlıqla həlak oldular. Martın 5-6-da Azərbaycan hərbi komandanlığı Əsgəran, Xocalı istiqamətində əks-hücuma keçməyə cəhd göstərdi. Silahlı qüvvələrin bir neçə tankı Əsgəranın həndəvərinə yaxınlaşdı. Lakin daha ciddi nəticələrə nail ola bilmədilər və geri qayıtmalı oldular. Xocalı faciəsindən az sonra Rusiya hərbi komandanlığı 366-cı alayı Xankəndindən çıxardı, bu vaxt alayın 25 tankı, 87 zirehli piyada maşını, 28 digər zirehli texnikası, 45 artilleriya-minomyot sistemi erməni tərəfinə təhvil verildi. Ermənilər Xocalı faciəsindən sonra da vəhşiliklərini davam etdirirdilər. İşğalçılar martın 12-də Sırxavənd, Qaraşlar, Bəşirlər, Baş Güneypəyə, Orta Güneypəyə, Xatınbəyli, Manikli kəndlərini zəbt edib yandırdılar. 1992-ci il aprelin 7-də Kəlbəcər rayonunun Ağdaban kəndi darmadağın edildi. Kənd tamamilə yandırıldı, 67 nəfər dinc sakin vəhşicəsinə qətlə yetirilidi, o cümlədən 90-100 yaşlı 8 qoca, 2 uşaq, 7 qadın diri-diri yandırıldı.
36
Aprelin 12-də ermənilər bəşəriyyət əleyhinə cinayət hesab olunan daha bir vəhşiliyə əl ataraq, Şuşanın müdafiəçilərinə qarşı kimyəvi silahdan istifadə etdilər. Bunun ardınca Ermənistanın silahlı birləşmələri aprelin 26-da Zəngilan rayonunun Qazançı və Dərəli kəndlərinə soxuldular. Xocalı soyqırımından və ermənilərin törətdikləri digər vəhşiliklərdən sonra beynəlxalq təşkilatlar Qarabağ məsələsinə diqqəti artırdılar. Birləşmiş Millətlər Təşkilatı 1992-ci il martın 2-də Azərbaycanı öz üzvlüyünə qəbul etdi və bununla ölkəmizin müstəqilliyi, suverenliyi, Qarabağ da daxil olmaqla ərazi bütövlüyünü rəsmi qaydada tanıdı. 1991-1992-ci illərdə bir sıra vasitəçilik cəhdləri oldu. B.Yeltsin və N.Nazarbayevin birgə missiyası oldu. ABŞ-ın keçmiş dövlət katibi S.Vens BMT baş katibinin xüsusi nümayəndəsi kimi regiona gəldi. İranın qısamüddətli vasitəçiliyi oldu. ATƏM (ATƏT) isə vasitəçilik missiyasına təsadüf nəticəsində başladı. 1992-ci il yanvarın 30-da keçmiş SSRİ respublikalarının əksəriyyəti eyni vaxtda bu quruma üzv qəbul olundular. ATƏM- in Praqada keçirilən bu yığıncağının sonunda britaniyalı nümayəndə gözlənilmədən çıxış üçün söz istədi və bildirdi ki, bu gün üzv qəbul olunan ölkələrdən ikisi- Azərbaycan və Ermənistan müharibə vəziyyətindədir, bu məsələ ilə məşğul olmaq lazımdır. Oradaca qərara alındı ki, vəziyyəti öyrənmək üçün regiona missiya göndərilsin. Həmin il martın 24-də qurumun xarici işlər nazirlərinin Helsinki görüşündə təklif olundu ki, bu məsələ ilə bağlı sülh konfransı çağırılsın. Belorus nümayəndəsinin konfransın öz ölkəsinin paytaxtında keçirilməsi təklifi ilə hamı razılaşdı. "Minsk konfransı" ideyası belə yarandı. Sonra Ermənistamn işğalçı hərəkətləri ilə bağlı konfransı çağırmaq mümkün olmadı və "Minsk konfransı" "Misk qrupu"na çevrildi. Bu qrupun ilk sədri İtaliyanın xarici işlər nazirinin keçmiş müavini Mario Raffaeili oldu və onun ilk iclası Minskdə deyil, Romada keçirildi. Minsk qrupunun tərkibilə formalaşdırıldı və sonralar dəyişdirildi. Əvvəllər buraya Azərbaycana Ermənistan, Belorus, Çexoslovakiya, Fransa, Almaniya, İtaliya, Rusiya, İsveç, Türkiyə və ABŞ daxil idilər. Sonra Çexoslovakiyanın əvəzinə Avstriya, Finlandiya, Norveç daxil oldular. Hərbi əməliyyatlarda 366-ci motoatıcı alayın və digər birloşmələrin ermənilər tərəfindən iştirakı Azərbaycanda olan rus hərbi hissələrinə qarşı münasibəti kəskinləşdirdi. Ona görə də Rusiya qoşunlarını Azərbaycandan çıxartmağa başladı. Bu şəraitdə əsasən AXC-nin təşəbbüsü ilə bir sıra hərbi hissələrin silah, sursat və texnikası tutulub saxlanıldı. 1992-ci ilin ilk 3-4 ayı ərzində Rusiyanın Azərbaycanda olan 4-cü ordusunun 4 reaktiv qurğusu, 14 tankı, 96 zirehli piyada maşını, 45 digər zirehli texnikası, 2929 ədəd atıcı silahı, 836 nəqliyyat vasitəsi ələ keçirildi. Eyni hadisələr Ermənistanda da baş verirdi. Rusiyanın orada yerləşdirilmiş 7-ci ordusunun komandanlığı silah arsenalının böyük hissəsini ermənilərin ixtiyarına verdi. Ermənilər 39 zirehli piyada maşını, 10 Yüklə 0,84 Mb. Dostları ilə paylaş:
|