Наиля сямядова
Yüklə 4,8 Kb. Pdf görüntüsü
|
Şəxsiyyətin həyat və fəaliyyətindəki başlıca məqamları nə- z ərə çatdırmaqda biblioqrafik göstəricilər xeyli önəmlidir. Bu m ənada tanınmış tənqidçi və ədəbiyyatşünas Bəkir Nəbiyev haq qında soraq kitabı [20] xüsusilə qeyd olunmalıdır. Lakin burada bir m əqamı nəzərə çatdırmaq lazımdır ki, digər biblioq- rafik gösr əricilərdən fərqli olaraq, akademikin 75 illik yubileyi il ə əlaqədar dərc olunmuş bu kitabda görkəmli alim, şair və ədiblərin ürək sözləri toplanmışdır. Bu nümunələrdə ara-sıra xatir ələr yada düşür, keçən günlər, keçən illər yad edilir. Elçi- nin, C əmil Əlibəyovun, Yaşar Qarayevin, Ağamusa Axundo- vun q ələm məhsulları bu baxımdan diqqət çəkir. Sözügedən mü əlliflərin yazıları xatirə örnəklərinin zənginliyi ilə fərqlənir. Dig ər yazılarda da az-çox xatirə çalarları görünməkdədir. Xey- rul la Əliyevin, Mailə Muradxanlının, Əsgər Quliyevin, dün- yanın müxtəlif ölkələrində yaşayan alimlərin C avad H ey ət, Əli Yavuz Akpınar, Ləziz Qəyyumov, Şakir İbrayev və başqa- larının, keçmiş tələbələrinin K am al A bdulla, Vəfa Quluzad ə, Nizaməddin Şəmsizadə, Arif Əmrahoğlu və dig ərlərinin mülahizələri xüsusilə seçilir. Bu nümunələri Az ərbaycan xatirə ədəbiyyatına daxil etsək, heç də yanılmarıq. Xatir ələr müasirlərimizin doğum günündə, yubileylərində onun yaxınları, onu tanıyanlar tərəfindən də söylənilir. Deyi- l ənlər kitab halında nəşr olunur və geniş oxucu kütləsi belə bir görk əmli ziyalının onun müasiri olduğu ilə fəxr edir. Professor Teymur Əhmədovun 70 illik yubileyinə həsr olunmuş kitabda [124] bu göz əl insan, tanınmış alim haqqında ziyalı həm- karlarının, onu tanıyanların ürək sözləri, xatirələri toplanmış- dır. Ədəbiyyatşünas, şair-publisist, f.e.d. İsmayıl Ömər oğlu V əliyev haqqında kitab da [246] bu qəbildəndir. Onu da qeyd etm ək lazımdır ki, İsmayıl Vəliyev 1988-ci ildən başlayaraq günd əlik tərtib etmişdir. Gündəliyin 1990-cı il yanvar ha- dis ələri ilə bağlı hissələri nəşr edilmişdir [252]. Burada xalqı- mızın başına gətirilən faciələr əks olunmuşdur. N əzərə çatdırılmalıdır ki, XX yüzilliyin sonları və əsrimi- 238 zin əvvəllərində tarixi hadisələri işıqlandıran və avtobioqrafik s əciyyəli əsərlər daha çox meydana gəlmişdir. Müəlliflər bu növ əsərlərini yazıçı təxəyyülünün məhsulu olduğunu bildirsə- l ər də, bunları oxuyarkən cərəyan edən hadisələrin gerçək olaylara söyk əndiyi açıq-aşkar bəlli olur. Deyilənlərə Aqil Ab- basın «Dolu» və Gülşən Lətifxanın «Azər və Aida adası» əsər- l ərini nümunə gətirmək olar. «Dolu» əsərinin başlanğıcında mü əllifin «xahiş edirəm, bu əsərdə kim isə nə isə axtarmasın, bu, yazıçı təxəyyülündən başqa bir şey deyil» [1, s.56] sözləri verils ə də, roman həyat materialları ilə zəngindir. 1992-ci və 1993-cü ill əri əhatə edən əsərdə könüllü batalyonların cəbhə x əttində göstərdikləri qəhrəmanlıqlar, Şuşa uğrunda gedən vu- ruşlarda mərdliklə həlak olmaları öz əksini tapmışdır. Hadi- s ələr Dünyanın Ən Varlı Şəhərində cərəyan edir. İştirakçıların adları da şərtidir. Drakon, Pələng, At Belində olan adam, Ko- mandir v ə s. «Dolu» düşmən tərəfdən yağan güllələr, qumba- ra lardır. Əsərin sonu nikbin əhval-ruhiyyəlidir. Bu dəfə göy üzünd ən yağan Dolu camaatın sevincinə səbəb olur. Müəllif h əyati faktları bədii təfəkkürünün süzgəcindən keçirərək də- y ərli sənət nümunəsi yaratmağa nail olmuşdur. Eyni fikirl əri Gülşən Lətifxanın «Azər və Aida adası» [146] əsərinə də şamil etmək olar. Romanda Qarabağ mühari- b əsi ərəfəsi və müharibə başlanandan sonra baş verən hadisə- l ər qələmə alınmışdır. Əsər roman adlandırılsa da bir xatirə- memuar t əsiri bağışlayır. Ən əvvəl hadisələr birinci şəxsin Aidanın dilindən nəql edilir. Digər tərəfdən əsərdəki olaylar gerç ək hadisələrə söykənir: keçən yüzilliyin 80-90-cı illərində Ba kıda cərəyan edən ictimai-siyasi durumu əks etdirir. Bu icti- mai-siyasi hadis ələr fonunda Azər və Aidanın saf və ülvi mə- h əbbəti tərənnüm edilir. Əsərdə hər bir epizod, surətlərin danı- şığı, hərəkəti, eləcə də Azərbaycan xalqının qədim adət-ənənə- l əri ustalıqla, doğru-dürüst təsvir olunmuşdur. Günd əliklərin, xatirələrin və digər sənədli əsərlərin əhə- miyy əti onların təkcə real hadisələr və insanlar haqqında məlu- 239 ma tın olması ilə deyil, eləcə də ideya məzmunu: müəllifin və onun q əhrəmanlarının mənəvi zənginliyə, ictimai və estetik ideallara münasib əti ilə təyin olunur. Bunun üçün yalnız fakt- ları tapmaq və təsvir etmək, keçmişin gerçək olaylarını yarat- maq bacarığına malik olmaq azdır, həmçinin keçmişin real s əhnələrini təkrar yaratmaq, geniş dünyagörüşünə malik ol- maq, ideya m əqsədinə doğru yönəldilmə, həyatı dərindən başa düşmək lazımdır. Çağdaş ədəbiyyatımızda memuar əsərləri kəmiyyətcə art- maq la yanaşı keyfiyyətcə də yeniləşmişdir. Kamil xatirə nü- mun ələrinin yaranması ilə səciyyələnən XX yüzil eyni zaman- da klassik ənənələrin davam və inkişafı baxımından da dəyər- l əndirilməlidir. Keçən yüzilliyin ikinci yarısı və əsrimizin ilk ill ərində meydana gələn xatirələr Azərbaycan memuar ədə- biyyatını yeni nümunələrlə zənginləşdirmişdir. Bu dönəm mü- hitin yetirm əsi olan şəxsiyyətin mənəvi özəlliklərini bütün ça- lar ları ilə gələcək nəslə ötürülməsində xüsusilə önəmlidir. 240 Yüklə 4,8 Kb. Dostları ilə paylaş:
|