Namangan davlat universiteti

BIKAMERALIZM
— parlamentning ikki palatali tizimi. 
BILINGVIZM
(
bi
va lot. 
Lingua 
– til) — Ikki tillilik 
BILL 
(ing. 
bill
) – Buyuk Britaniya, anglosakson va AQSH huquqiy tizimini qabul 
qilgan mamlakatlarda qonun chiqaruvchi organga kiritiladigan qonun loyihasi. 
BIOSIYOSAT 
— fiziologiya, genetika, biologiya, hulq, ekologiya va taraqqiyot 
falsafasi o‗zaro uyg‗unligiga asoslangan zamonaviy nazariya. Biosiyosat inson va 
hayvonot dunyosi va tushunchalar umumiyligini tan olish asosiga quriladi. 
Biosiyosatning bosh ob‘yekti – inson hulqidir. 
BIOTERRORIZM
— virus, kukun kabi bakteriologik vositalardan foydalangan 
holda terakt sodir etish. 
BIPATRIDLAR
(
bi
va yun. 
patris 
– vatan), bipolidlar — ayni bir vaqtda ikki va 
undan ortiq davlat fuqarosi bo‗lgan shaxslar. 
BIPOLYAR
(bipolyarlik yoki ikki qutblilik) — tabiiy geosiyosiy tuzilma bo‗lib, u 
o‗zida planeta miqyosida asosiy geosiyosiy dualism – talassokratiyani tellurokratiyaga 
qarshi aks ettiradi. 
BIR QUTBLI DUNYO
— «sovuq urush» da SSSRning mag‗lubiyatidan keyin 
vujudga kelgan geosiyosiy tartib. Atlantizm va AQSH yer yuzida hukmronlik qiluvchi 
yagona qutb sifatida tushuniladi.
BIRLASHGAN MILLATLAR TASHKILOTI (BMT)
— yer yuzida tinchlikni 
mustahkamlash va xavfsizlikni ta‘minlash, davlatlarning o‗zaro hamkorligini 
rivojlantirish maqsadida tashkil etilgan xalqaro tashkilot. 1945-yilda tuzilgan. BMTni 
barpo etish haqidagi qaror SSSR, AQSH, Buyuk Britaniya va Xitoy tashqi ishlar 
vazirlarining 
Moskvadagi 
kengashida 
1943-yilda, 
Ustavi 
esa 
SanFransisko 
konferensiyasida 1945-yilda qabul kilindi. BMT Ustaviga dastlab 51 davlat imzo 
chekkan, 2012-yilda esa ular soni 193 taga etdi. BMTning doimiy ish o‗rni (shtab 
kvartirasi) – Nyu-York shahrida (AQSh). BMT Ustavida ko‗rsatilganidek, u xalqaro 
tinchlik va xavfsizlikni saqlash, xalqlarning teng huquqli bo‗lishi va o‗z taqdirini o‗zi 
belgilashi qoidasiga amal qilib, millatlar o‗rtasida do‗stlik munosabatlarini 
rivojlantirishni, iqtisodiy, ijtimoiy, madaniy muammolarni hal etishda xalqlar o‗rtasida 
hamkorlik bo‗lishini ta‘minlashni ko‗zda tutib, shu umumiy maqsadlarga erishishda 
millatlar harakatini uyg‗unlashtirib turadigan markaz hisoblanadi. 2000-yil 6-8–sentabrda 
BMTning 55-sessiyasi doirasida «Ming yillik sammiti» bo‗lib o‗tdi. Unda 155 dan ortiq 
mamlakatning davlat va hukumat boshliqlari ishtirok etdi. Mazkur anjumanda 
umumbashariy ahamiyatga ega bo‗lgan ijtimoiy-iqtisodiy ekologiya va xavfsizlikka doir 
muammolar muhokama qilinib, yangi yuz-yillikning dastlabki yillarida amalga oshirilishi 
mo‗ljallanayotgan tadbirlar belgilandi. BMT o‗z a‘zolarining suveren tengligiga 
asoslanadi. BMT davlatlarning ichki ishlariga aralashmaydi. Uning Ustavida qayd etilgan 
barcha majburiyatlarni zimmasiga oladigan davlatlar BMTga a‘zo bo‗la oladi. Yangi 
a‘zolar BMT Xavfsizlik Kengashi tavsiyasiga muvofiq, BMT Bosh Assambleyasi qarori 
bilan qabul qilinadi. BMT a‘zolari xalqaro nizolarni tinch yo‗l bilan hal etishlari lozim. 

---

39 
Ustav qoidalarini doimo buzib turadigan davlat, Xavfsizlik Kengashining tavsiyasiga 
muvofiq, Bosh Assambleya qarori bilan BMT a‘zoligidan chiqariladi. BMTning asosiy 
organlari: Bosh Assambleya, Xavfsizlik Kengashi, Iqtisodiy va ijtimoiy kengash 
(EKOSOS), Vasiylik kengashi, BMT huzuridagi Xalqaro sud va BMT Kotibiyati - Bosh 
kotib va b. xodimlardan iborat. BMT Bosh kotiblari: Tryugve Li (Norvegiya, 1946-53), 
Dag Xammarsheld (Shvesiya, 1953-61), U Tan (Birma, 1961-71), Kurt Valdxaym 
(Avstriya, 1972-81), Xaver Peres de Kuelyar (Peru, 1982-91), Butros Butros G‗oli (Misr, 
1992-97), Kofi Anan (Gana, 1998-2007), Pan Gi Mun (Koreya Respublikasi 2008-
yildan). Bosh kotibni Xavfsizlik Kengashi tavsiyasiga muvofiq Bosh Assambleya 5 yil 
muddatga tayinlaydi. Bosh kotib har yili BMT ishi hakida Bosh Assambleyaga hisobot 
berib turadi, kotibiyat xodimlarini tayinlaydi. BMT va uning organlari barqaror ishlashini 
ta‘minlashda, Bosh Assambleya va BMT boshqa organlari qarorlari amalda bajarilishida 
yordam beradi. O‗zbekiston o‗z mustaqilligini e‘lon qilganidan keyin ko‗p o‗tmay 1992-
yil 2-martda BMTga a‘zo bo‗ldi. Shu kuni BMT Bosh Assambleyasi binosi oldida 
O‗zbekiston Respublikasining Davlat bayrog‗i ko‗tarildi. 1993-yil 24-oktabrda 
Toshkentda BMTning O‘zbekistondagi vakolatxonasi ochildi. BMTda O‗zbekiston 
Respublikasi vakolatxonasi ish boshladi. O‗zbekiston Respublikasi BMTning Ta'lim, fan 
va madaniyat masalalari bilan shug‗ullanuvchi tashkiloti - YUNESKOga ham a‘zo 
bo‗ldi. O‗zbekiston Respublikasi Prezidenti I.A.Karimovning BMT Bosh Assambleyasi 
48-sessiyasida (1993-yil sentabr), BMT tashkil etilganining 50 yilligiga bag‗ishlangan 
sessiyada (1995-yil oktabr), BMT Bosh Assambleyasining «Ming yillik sammiti» (2000-
yil sentabr va 2010-yil sentabr) da so‗zlagan nutqlari dunyo jamoatchiligida katta 
qiziqish uyg‗otdi. Xususan, ushbu xalqaro tashkilotning XX a. so‗nggidagi eng yirik 
anjumanida O‗zbekiston rahbari xalqaro terrorizm va narkobiznes bilan bog‗liq 
muammolarni hal etish; mintaqaviy xavfsizlik, jum. Markaziy Osiyo mintaqasida 
barqarorlik va xavfsizlikni ta‘minlash; jahon xavfsizligi tizimini takomillashtirish, BMT 
faoliyati va tarkibiy tizimini isloh qilishga taalluqli takliflar bilan chikdi O‗zbekiston 
Respublikasi BMTning teng huquqli a‘zosi sifatida bu eng nufuzli xalqaro tashkilotning 
maqsad va qoidalariga qat‘iy amal qilmoqda. 
BITIM 
— 1) kelishuv, tomonlarning biror-bir sharoitlarda o‗zaro munosabatlar, 
huquq va majburiyatlarni o‗z zimmalariga olishi; 2) o‗zaro rozilik, kelishuv.