Neft-qaz yataqlarının işlənməsinə mədən geofiziki üsullarla nəzarət
Yüklə 83,96 Kb.
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Quyu fondunun: 20-25 %
- Quyu fondunun: susuz-3-5%, sulaşma olduqda -25 %
- Birdəfəlik tədqiqat və ehtiyac duyulduqca
İşlənmədə olan yataqlardakı quyuların (istismar, vurucu, nəzarət) texniki vəziyyətlərinin təyinində aşağıdakı geoloji-istismar tədbirlərinin öyrənilməsi vacibdir: kəmər arxası sement həlqəsinin yapışma keyfiyyətinin öyrənilməsi; kəmərdə hermetikliyin pozulma intervallarının təyini; kəmər arxasında maye mənbəyinin yerinin və hərəkət istiqamətinin təyini; metal kəmərin lay suları ilə bilavasitə təmasda olması sayəsində çürümüş intervalların təyini; təzyiqin qradiyentinin yüksəlməsi nəticəsində kəmər arxasında hermetikliyin pozulma yerlərinin təyini və s. Kəmər arxası sement həlqəsinin yapışma keyfiyyətinin təyinində hazırda geniş istifadə edilən üsul akustik sement ölçəndir (AKÖ). Bu üsulla kəmərarxasındakı sement həlqəsinin keyfiyyəti üç kriteriyaya ayrılır: sement yoxdur; qismən sement var və sement yaxşıdır. AKÖ-lə kəmər arxasında sement həlqəsinin vəziyyətinin (çatların olması, öyrənilən sahədə sementin paylanmasını və s.) təyini çətin olur. Bu səbəbdən də, digər üsullardan da istifadə edilir: qamma-qamma sıxlıq ölçən (QQSÖ), dairəvi sement ölçən (DSÖ) və s. Quyuda ilkin sementləmə işləri aparıldıqdan sonra bu kompleksə T-də daxil edilə bilər. Termometrlə sementin qalxma hündürlüyü ilə bərabər sement olan intervalları da ayırmaq olur. Sementləmə işində yapışma keyfiyyətini dəqiq öyrənmə qabiliyyətinə malik olmayan, lakin kəmər arxasında sementin olub-olmamasına imkan verən (ədədi qiymətcə) aktivləşdirilmiş atomlar üsulunun (AAÜ) istifadəsi təqdirə layiqdir. Eyni zamanda sementə radioaktiv elementlər qarışdırıldıqa QK üsulundan da istifadə edilə bilər. Beləliklə, kəmərarxası sement həlqəsinin yapışma keyfiyyətinin təyinində əsas üsullar kimi ASÖ, QQSÖ; əlavə üsullar kimi T, QK; perspektivli üsullar kimi isə DSÖ, AAÜ qəbul edilə bilər. Kəmərdə hermetikliyin pozulma intervallarının təyini zamanı əsasən onda müxtəlif səbəblərdən (çürümə, mexaniki təsirdən) yaranan deşiklərin yeri təyin edilir. Bu intervallardan istismar zamanı quyuya su daxil olduğundan hasil edilən mayedə əsas hissəni su (bəzən 100 %) təşkil edir. Zədə intervalını təyin etməklə onu tədric edirlər. İntervalların təyinində ən çox termometr, rezistivimetr, rütubətölçən, qamma-qamma sıxlıqölçən, debitomer, mufta lokatoru tətbiq edilir. Əgər quyudakı süzgəcdən də su daxil olursa, bu zaman Rez, QQSÖ, RüÖ üsullarının əyrilərilə zədə intervallarını təyin etmək çətinləşir. Bu halda əsas üsullar T və Deb. qəbul edilir. Bəzi hallarda (maye zədəli intervala daxil olduqda) isə bu üsullarda lazımı nəticə vermir. O zaman quyuya kiçik yaşama müddətinə malik radioaktiv maddələr vurulur və QK ilə ölçü işi yerinə yetirilir. Beləliklə, qeyd etdiklərimizdən ümumi bir nəticəyə gəlirik ki, kəmərdə hermetikliyin pozulmasının təyinində əsas üsullar kimi T və QK; əlavə üsullar kimi Rez, QQSÖ, Deb, MfL; perspektivli üsul kimi RüÖ qəbul edilə bilər. Kəmər arxasında maye mənbəyinin yerinin və hərəkət istiqamətinin təyini o zaman həyata keçirilir ki, kəmər arxasında sement həlqəsi dağılmışdır və sudoyumlu laydan süzgəc intervalına maye axır. Yəni, süzgəcdən (neftdoyumlu laydan) neft əvəzinə su hasil edilir. Mayenin mənbəyinin yerləşdiyi interval süzgəcdən yuxarıda və ya aşağıda ola bilər. Hər iki halda həssas termometrdən istifadə edilir. Ölçü zamanı interval yuxarıda yerləşirsə diaqramda temperatur anomaliyası intervalın tavanından təxminən 10 m yuxarıdan başlayaraq qeyd edilir, anomaliyanın sonu isə süzgəcin dabanına uyğun gəlir. Mənbə aşağıda olduqda isə anomaliya süzgəcin tavanından təxminən 10 m yuxarıdan başlayıb maye mənbəyinin dabanında sona çatır. T. həs. həssaslığı o qədər olmalıdır ki, ölçülən diaqramın miqyasının 0.125 0C /sm olmasını təmin edə bilsin. Alınan nəticələrin dəqiqliyini artırmaq üçün intervalda ASÖ-də yerinə yetirilməlidir (məqsəd ondan ibarətdir ki, təyin edilmiş interval qarşısında hökmən sement daşının dağılması təsdiq edilsin). Beləliklə, kəmər arxasında maye mənbəyinin yerinin və hərəkət istiqamətinin təyinində əsas üsul kimi T.həs., əlavə üsul kimi ASÖ-ni qəbul edə bilərik. Metal kəmərin lay suları ilə bilavasitə təmasda olması sayəsində çürümüş intervalların təyini çox mühüm məsələdir. Belə ki, bu intervallar əvvəlcədən təyin edilmədikdə kəmər tamamilə çürüyür və quyunun istismardan çıxarılması gündəmdə durur. Kəmər metal tərkibli olduğundan lay suları ilə təmasdan oksidləşmə prosesi başlayır ki, nəticədə o, öz xüsusiyyətini itirir. Deməli, elə QGT üsulu tətbiq edilməlidir ki, bu dəyişməyə reaksiya vermiş olsun. Belə üsul kimi mufta lokatorunun tətbiqi məqsədə uyğundur. MfL-lə alınmış diaqramda belə intervallar qarşısında alınan sinusoidin tezliyi yüksək olmaqla bərəbər digər (süzgəc, zədə və s.) hallardan kəskin fərqlənir. Bu intervalda eyni zamanda T və ASÖ-lə tədqiqat işləri yerinə yetirilməlidir. Beləliklə, metal kəmərin lay suları ilə bilavasitə təmasda olması sayəsində çürümüş hissələrin təyinində əsas üsul kimi MfL-i, əlavə üsul kimi T və ASÖ qəbul etmək olar (birinci üsul kəmərin çürüməyə başladığı intervalın arxasında mayenin hərəkətini, ikinci üsul isə sementin olmadığını təsdiq etməlidir). Təzyiqin qradiyentinin yüksəlməsi nəticəsində kəmər arxasında hermetikliyin pozulma yerlərinin təyinində öyrənilən məsələ, hermetikliyin pozulma yerinin təyini ilə eyni olduğundan, burada da eyni QGT üsulları kompleksi tətbiq edilə bilər. Geoloji tədbirin bu cür fərqləndirilməsi hermetikliyin müxtəlif səbəblərdən pozulması ilə əlaqədar olmasıdır ki, bu da alınmış nəticələr əsasında müəyyənləşdirilir. Quyuların texniki vəziyyətinin öyrənilməsindəki geoloji tədbirlər üzrə istifadə edilə biləcək QGT üsulları kompleksi cədvəl 3 c-də verilir. Cədvəl 3 c
Yüklə 83,96 Kb. Dostları ilə paylaş:
| |||||||||||||||||||||||