Nəqliyyat fakultəsi Geomatika kafedrası Fənnin adı: Şəhər tоrpaqlarının monitorinqi və mühafizəsi

Monitorinq sistemlərinin (alt sistemlərinin) təsnifatı

Təsnifat prinsipləri	Monitorinqin mövcud olan və inkişaf edilən sistemləri (alt sistemlər)
1. Universal sistemlər	Qlobal Monitorinq (əsas, regional, impakt səviyyələr) Milli monitorinq Beynəlxalq monitorinq
2. Biosferin əsas komponentlərinin reaksiyası	Geofiziki monitorinq Bioloji monitorinq Ekoloji monitorinq (yuxarıda adları çəkilənlər daxil olmaqla)
3. Müxtəlif mühitlər	Atmosferdə, hidrosferdə, torpaqdakı çirklənmələrin dəyişiklikləri və çirklənmələri monitorinqi
4. Amillər və ifşa mənbələri	Monitorinqin inqridiyentləri (radioaktiv məhsullar, səs-küy) Çirklənmə mənbələrinin monitorinqi
5. Problemin kəskinliyi və qloballığı	Okean monitorinqi Ozon sferasının monitorinqi Genetik monitorinq
6. Müşahidə metodları	Fiziki, kimyəvi, bioloji göstəricilər üzrə monitorinq Peyk (distant) monitorinqi
7. Sistemli yanaşma	Medical ˗ bioloji monitorinq Ətraf mühitin monitorinqi İqlim monitorinqi

Monitorinq sistemləri – yerli, regional, qlobal. Baza (fon) və təsir – monitorinqin növləri. Yerli monitorinqi bəzən impakt adlandırırlar, çirklənmə mənbələrinə yaxındır (nöqtəvi).
Ərazi prinsipinə görə monitorinq sistemlərinin təsnifatı OS-in aşağıdakı növlərini daxil edir:
1. Dünyada və ya bir və ya iki qitə çərçivəsində keçirilən qlobal monitorinq.
2. Bir ölkənin ərazisində keçirilən milli monitorinq.
3. Bir ölkənin böyük ərazi sahəsində və ya bir neçə döv-lətlərin qonşu sahələrində keçirilən regional monitorinq.
4. Şəhərin nisbətən kiçik sahəsində, su obyektində, böyük bir müəssisəsində keçirilən lokal monitorinq.
5. Çirklənmə mənbələrinin “nöqtəvi” monitorinqi, OS çirkləndirici madəllərdə (ÇM) gəlir mənbəsinə impakt, yerli, maksimal yaxınlaşan hesab edilir.
Xüsusi bir yer fon monitorinqi tutur, hansının ki məqsədi OS vəziyyətinin etalonunun alınması və onun mümkün antropogen təsiri şəraitlərində dəyişiklikləridir. Fon monitorinqin verilənləri bütün monitorinq növləri nəticələrinin analizi üçün vacibdir. Fon monitorinqi özü qlobal və ya milli monitorinq çevrəsində, proyektin hazırlanmasından və ya böyük bir obyektin tikintisindən öncə keçirilir.