Nəqliyyat fakultəsi Geomatika kafedrası Fənnin adı: Şəhər tоrpaqlarının monitorinqi və mühafizəsi

Monitorinq proqramının hazırlanması
Ekoloji monitorinqin effektivliyi həlledici şəkildə onun düzgün təşkil olunmasından asılıdır. Monitorinq sxeminin hə-yata keçirilməsinin və inkişafının ümumi ardıcıllığı şəkil 2-də göstərilib.
Hər hansı bir fəaliyyətlər almaqdan öncə işin xüsusi məsələlərini və məqsədlərini formalaşdırmaq lazımdır. Buna görə də vacibdir ki, qoyulan məqsədlər xüsusi, əldə edilə bilən və yoxlanıla bilən olsunlar – bu monitorinq proqramının yerinə yetirilməsi üçün yoxlanılmağı və ona edilən düzəlişlərin aparılması əhəmiyyətlidir.
Hər bir monitorinqin əsas məqsədi – məlumatdır. Bu, yeni məlumatın alınması, müxtəlif qeyri-müəyyənliklərin aradan götürülməsi və ya əksinə məlumatın olmamasının aşkar edilməsidir. Buna görə də təbii şəkildə ictimai monitorinq proqramının məqsədi bunlara yönlənə bilər:
1. Konkret problem ilə əlaqədar olan məlumatın alınması;
2. Məlumatın müxtəlif növ tamaşaçıya göstərilməsi (maraqlanan ictimaiyyət, rəhbərlik və müəssisə işçiləri, hökümət orqanları) və onun paylanılması.
3. Vəziyyətin yaxşılaşdırılmasına yönəli tədbirlərin görülməsi və ya müvafiq qərarlar qəbul etmək üçün stimulyasiyalar.
Məsələlər altında biz məqsədin nəaliyyəti yolunda xüsusi fəaliyyətləri və ya etapları anlayırıq. Doğru qurulan proqram çevrəsində məqsədin kənarına çıxan, onunla əlaqəsi olmayan və s. məsələlər ola bilməz.
Buna görə də, qoyulan məqsəd əsasında monitorinq obyektlərinin prioritetlərini və müəyyənləşdirilən parametrləri müəyyən etmək gərəkdir. Obyektlər necə ki antropogen, eləcə də təbii ola bilərlər. Məsələn, əgər proqramın məqsədi müəssisənin ekoloji fəaliyyətinin təkmilləşdirilməsi ilə bağlı-dırsa, o zaman obyektlərin seçimi xammal və materialların iş sxeminin müəyyənliyinin, qəbul edilən idarə qərarlarının texnoloji proseslər xüsusiyyətləri ilə nəzərə alınmaqla həyata keçə bilər.
Əgər məqsəd çayın çirklənməsinin şəklini və səbəbini aydınlaşdırmaqdadırsa, o zaman obyektin seçimi müəssisənin müəyyənləşdirilməsi və ya çirkab suların axıdılması üçün xüsusi yer kimi görünə bilər, hansında ki monitorinq üzrə güc-lər cəmləşəcəkdirlər.
Əgər bu problemi çirklənmiş şəhər ərazisində ətraf mühitin vəziyyəti göstərirsə, prioritellərin müəyyənləş-dirilməsi monitorinq üçün ətraf mühitin seçilməsindən başlaya bilər ˗ atmosferdən, sudan, torpaqdan, qar örtüyündən. Bəzi hallarda obyektin seçilməsi qoyulan problemdən birmənalı çıxır, lakin bəzənsə özü ilə məzmunlu və qeyri-mənasız məsələni təqdim edir. Buna görə də, proqramın düzgün hazırlanması üçün təsnifatlı mütəxəssislərin cəlb edilməsi məsləhətlidir.
Əvvəla, qoyulan məqsədlər əsasında monitorinq obyekt-ləri seçilir, sonra isə müəyyənləşdirilən parametrlər, onlar prioritetli olmalıdırlar. Lakin tərs ardıcıllıq da mümkündür, məsələn, problemin müəyyən substansiya ilə (məsələn, civə çirklənməsi ilə) əlaqədar olduğu əvvəlcədən məlumdursa.
Mövcud olan prioritet klasları ekspert yolu ilə quraşdırılmışdır və ƏMDMS sistemində qəbul olunmuşdur (Ətraf mühitin dövlət monitorinq sistemi).