Nəsrin SÜleymanli
Yüklə 2,28 Mb. Pdf görüntüsü
|
235 rabağda elan olunmuş qondarma quruma iqtisadi yardımların artırılması Azərbaycanın artan beynəlxalq nüfuzunun neytrallaşdırılması dünya erməniliyinin qarşısında duran başlıca məsələdir (35). Bununla belə, Ru- siyadakı erməni diasporunun ictimai-siyasi tarixi daha çox Dağlıq Qara- bağ münaqişəsi ilə bağlıdırsa, Fransadakı erməni diasporunun millətçilik tarixi daha çox qondarma soyqırımının tanıdılması cəhdləri ilə bağlı idi. Bu da onunla bağlı idi ki, sovet dövründə SSRİ ərazisində yaşayan ermə- nilər öz millətçilik fəaliyyətində müəyyən məhdudiyyətlərlə qarşılaşmış- dılar və bu toplum istər qondarma soyqırımı, istərsə də Dağlıq Qarabağ məsələlərini açıq şəkildə gündəliyə gətirə bilmirdilər. Fransadakı erməni diasporu isə belə bir məhdudiyyətlə qarşılaşmamışdı və Dağlıq Qarabağ məsələsi açıq gündəlikdə olmadığı üçün bütün qüvvə qondarma erməni soyqırımının tanıdılmasına istiqamətləndirilmişdi. Əslində, hazırda qondarma erməni soyqırımının tanıdılması və Dağlıq Qarabağ məsələsi erməni diasporu üçün bir vəhdət təşkil edir. Hər ikisi erməni məsələsinin tərkib hissəsi sayılır. Erməni diasporu, o cümlədən də Fransanın erməni diasporu yaxşı anlayır ki, qondarma erməni soyqırı- mının tanıdılması məsələsi dünya erməniliyinin mövqeyini möhkəmlədər və bu da Dağlıq Qarabağın Azərbaycandan qoparılmasını sürətləndirə bi- lər. Eyni zamanda da əksinə, qondarma Dağlıq Qarabağ qurumunun müs- təqilliyinin tanınması da erməniliyin mövqeyinin möhkəmlənməsinə təsir edər və qondarma erməni soyqırımının tanıdılmasını sürətləndirə bilər. Ona görə də, Fransada yaşayan 400 min nəfərlik erməni seçicisi bu mə- sələlərə, daha doğrusu bu məsələlərin qəbul olunması üçün Fransanın si- yasi elitasına təsir göstərilməsinə səfərbər olunmuşdur. Məlumdur ki, Fransa hazırda Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin nizam- lanması üzrə Minsk Qrupunun həmsədr ölkələrindən biridir. Bu baxım- dan Fransanın Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin nizamlanmasına müəyyən təsir göstərmək imkanı da vardır. Lakin Fransanın bu istiqamətdə xüsusi bir fəallıq və təşəbbüskarlığını görmək mümkün deyil. Müşahidəçilərin fikrincə, bu, Fransadakı erməni diasporunun gücü və bu diasporun Fran- sanın siyasi elitasına təsir göstərmək imkanı ilə bağlıdır. Bunu elə Fran- sanın rəsmiləri də etiraf edirlər. ―Wikileaks‖ saytında açıqlanan məxfi mə- lumatlardan birinə görə, Fransanın Xarici İşlər Nazirliyinin yüksək vəzifəli şəxslərindən biri Amerikanın müdafiə nazirinə bildirmişdir ki, Fransadakı böyük erməni toplumu Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin həllinə yardım göstərə biləcək müəyyən təkliflərin irəli sürülməsinə maneçilik yaradır (36). 236 Buradan belə bir qənaətə gəlmək mümkündür ki, Fransanın dövlət rəhbərliyi Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin Ermənistanın işğalçılıq siyasə- tinin nəticəsi olduğunu görür, lakin erməni diasporundan ehtiyatlandığı üçün müvafiq təkliflər irəli sürməyə tələsmir. Rusiyadakı erməni diasporunun da uzun bir tarixi vardır. Hələ orta əsrlərdən Rusiya ərazisində ermənilərin məskunlaşdığı haqqında məlu- matlar mövcuddur. Diaspor kimi təşkilatlanma isə Rusiya erməniləri ara- sında SSRİ-nin dağılmasından sonra aparılmışdır. Diasporluq və lobbiçi- lik fəaliyyətini ermənilər elə keçmiş sovet dövründə də aparırdılar. Mə- lumdur ki, Moskvada çoxlu sayda ermənilər toplanmışdı və onlar SSRİ- nin rəhbər dairələri arasında lobbiçilik siyasəti aparırdılar. Dağlıq Qara- bağ münaqişəsinin qızışdırılmasında Moskvadakı erməni lobbisi xeyli fəal rol oynadı. Əvvəlki fəsillərdə də bununla bağlı bir sıra faktlar sada- lanmışdır. Əgər SSRİ mərkəzi hakimiyyət dairələri ermənipərəst mövqe tutmasaydı və Dağlıq Qarabağda alovlanan erməni millətçi separatizmi- nə qarşı qətiyyətli münasibət nümayiş etdirsəydi, Dağlıq Qarabağdakı hadisələr faciəvi sonluqlara yol açmazdı. Bəzi məlumatlara görə, hazırda Rusiyada 2–2,5 milyon erməni yaşa- yır (37). Bəzi erməni müşahidəçiləri isə Rusiyada yaşayan ermənilərin sayının şişirdildiyini sanırlar. Qeyd olunur ki, Rusiyaya yeni gələn hər Ermənistan səfiri Rusiyada yaşayan ermənilərin sayını şişirtməyə çalışır (38). Bu tendensiya dünya erməni diasporuna da aid edilir. Erməniliyin gücünü göstərmək üçün müxtəlif ölkələrdəki erməni diasporu haqqında şişirdilmiş və ya köhnə rəqəmlərin göstərilməsi erməni müəlliflərinin köhnə adətidir. Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin açıq fazaya keçməsi ilə Rusiya ermə- niliyi, xüsusilə də Moskva erməniliyi arasında təşkilatlanma prosesi baş- landı. 1988-ci ildə ―Qarabağ‖ komitəsi, ―Barev zes‖, ―Yusisapayl‖, ―Maş- tos‖ mədəni cəmiyyətləri, ―Vaspurakan‖ gənclər birliyi yaradıldı. 1989- cu il iyunun 29-da ―Mako‖ Moskva şəhər mədəni cəmiyyəti yaradıldı. Lakin tezliklə bu cəmiyyət parçalandı. 1991-ci il noyabrın 30-da isə ―Moskva erməni icması‖ təşkil edildi. Güman edilirdi ki, bu təşkilat Ru- siyadakı erməni diasporunu birləşdirəcək bir qurum olacaqdır. 1993-cü ildə Rusiyada daha iki erməni cəmiyyəti qeydiyyata alındı – Moskva Er- məni Assambleyası və Beynəlxalq Erməni Assambleyası (39). Lakin Ru- siya ermənilərinin təşkilatlanması sonrakı illərdə də davam etdi və əlavə bir sıra erməni təşkilatlarının yaradıldığı elan edildi. 237 2000-ci ildə Rusiyada yaşayan bütün erməniləri öz ətrafında birləşdi- rə biləcək yeni bir təşkilatın yaradıldığı elan edildi. Bu təşkilat Rusiya Erməni İttifaqı adlanır. Hazırda bu təşkilatın Rusiyanın 70 subyektində və 340-dan çox şəhərində bölgə və yerli bölmələri vardır (40). Erməni millətçiləri Rusiyanın Erməni İttifaqına böyük ümidlər bağla- yırlar. Güman edilir ki, bu İttifaq Rusiya ərazisində öz şəbəkəsini geniş- ləndirməklə Rusiyanın ictimai-siyasi həyatına daha fəal təsir göstərəcək və bununla da Rusiya məkanında erməni maraqlarının daha yaxşı qorun- masına nail olunacaqdır. Baxmayaraq ki, sayı etibarilə Rusiyanın erməni diasporu ən böyük er- məni diasporudur, lakin təşkilatlanması imkanları, ölkənin siyasi həyatı- na təsir baxımından bu diaspor ilə digər ölkələrdəki diasporlar arasında fərqlər vardır. Məsələn, təşkilatlanma baxımından Amerikadakı və Fran- sadakı diasporlar daha güclüdür və ən azı seçkilər vasitəsi ilə ölkənin si- yasi həyatına daha güclü təsir göstərə bilir. Rusiyadakı erməni diasporu isə ölkədə keçirilən seçkilərə vahid bir platforma ilə yaxınlaşa bilmir. Çünki Rusiya erməniləri bu təşkilati imkana malik deyil və Rusiya ermə- niləri arasında ciddi bir əlaqə də yoxdur. Bunu elə erməni siyasətçiləri də etiraf edirlər və onlar Rusiyadakı erməni diasporunun nəhayət ki, təşkilatla- naraq Ermənistanın maraqlarını qorumaqdan qorxmamağa çağırırlar (41). İlkin müşahidələr göstərir ki, Rusiyadakı erməni diasporu Dağlıq Qa- rabağ münaqişəsi ilə bağlı daha çox intellekt imkandan istifadə etməyə çalışır, Dağlıq Qarabağ münaqişəsi ətrafında qurulan erməni informasi- ya siyasətinin beynəlmiləlləşdirilməsi üçün Rusiya potensialından bəhrə- lənməyə cəhd göstərir. Rusiyanın informasiya məkanında ermənilər ənə- nəvi olaraq güclü mövqelərə malik olmuşlar və bu gün də onlar bu ənə- nəni qorumağa çalışırlar. Bununla belə, dünyanın ən böyük dövlətlərində erməni diasporlarının malik olduğu maliyyə, informasiya, lobbiçilik imkanlarna baxmayaraq, Azərbaycanın haqlı mövqeyinin qarşısını almaq günü-gündən çətinləşir. Bu, əslində, belə də olmalıdır. Dinc qonşuluq, bölgədə əməkdaşlıq, beynəlxalq hü- quq normalarına ehtiram, müxtəlif xalqlara və dinlərə qarşı dözümlülük Azər- baycanın xarici siyasətinin əsasını təşkil edir. Bu, günün reallığıdır və erməni diasporunun istəyindən asılı olmayaraq dünya birliyi Azərbaycanın haqlı mövqeyini lazımınca qiymətləndirməkdədir. Elə onun nəticəsidir ki, erməni diasporunun bütün səylərinə baxmayaraq, dünya ölkələri və beynəlxalq təşki- latlar Azərbaycanın ərazi bütövlüyünün tanınmasına başqa bir alternativ gör- mürlər. Yüklə 2,28 Mb. Dostları ilə paylaş:
|