ĠnfoġmperġALĠzm və medġA
Yüklə 2,8 Kb. Pdf görüntüsü
|
98 kiçik millətlərin və etnik qrupların assimilyasiyası ilə nəticə- lənir. Əlbəttə, qloballaşma prosesinin fonunda millətlərin qar- şılıqlı-tarazlı inteqrasiyası, dəyərlərin uzlaşdırılması və payla- şılması, eləcə də yeni dəyərlərin yaradılması prosesləri də ortaya çıxır. Bunun üçünsə hər bir millətin öz dəyərlərini, adət-ənənələrini qoruyub saxlaması, həmçinin, digər millətlə- rin eyni dəyərlərinə hörmət etməsi prinsipi xüsusi şəkildə nə- zərə alınmalı və tətbiqi müstəviyə transfer edilməlidir. Deyi- lənlərlə yanaşı, mədəni qloballaşma tendensiyasının fonunda müxtəlif millətlərin ayrı-ayrı nümayəndələrində “lokal” mə- dəni dəyərlərin formalaşdırılması halına da rast gəlinir ki, bu da bütövlükdə kosmopolitləşmə prosesini sürətləndirir. Kos- mopolitləşmiş vətəndaşları daha çox olan millətin isə milli- mənəvi dəyərləri asanlıqla tarixin arxivinə yollanır. Bu da nə- ticə etibarilə daha şiddətli və faciəvi hal olan “manqurtlaşma” tendensiyasına yol açır. Əlbəttə, bu deyilənlərin hər biri kor- koranə şəkildə qloballaşma prosesinə qoşulmaqdan irəli gəlir. Milli-mənəvi dəyərləri və maraqları əsas tutmaqla qloballaş- ma prosesinə qoşulmaq isə assimilyasiya problemini aradan qaldırmaqla yanaşı, millətlər arasında qarşılıqlı-faydalı-uzlaş- dırılmış əməkdaşlıq və inteqrasiya prosesinə də təkan vermiş olur. Bundan başqa, mədəni qloballaşma prosesi iqtisadi və siyasi qloballaşmaya təkan verən tendensiya və proses qis- mində çıxış edir. Ona görə də, qloballaşma prosesinin ssenarisini hazırlayan və icra edən qlobal aktorlar ideoloji si- lah və vasitə qismində mədəni qloballaşma prosesindən kütlə- vi şəkildə istifadə edirlər. Vallerstayn qeyd edir ki, mədəni qloballaşma prosesi iqtisadi qloballaşmanın fundamental tə- minatçı prosesi qismində çıxış edir, iqtisadi qloballaşma isə öz növbəsində siyasi qloballaşmanı “çağırır”. Məhz buna görə də, qloballaşma prosesinin “ideoloji lokomotiv”i qismin- 99 də məhz mədəni qloballaşma çıxış edir. Bundan başqa, mədə- ni qloballaşma prosesi uzunmüddətli tendensiya olmaqla yanaşı, nəticəsi ən gec “dağıdılan” prosesdir. Bununla yanaşı, bir sıra araşdırmaçıların fikrincə, mədəni qloballaşma prosesi “millətlərin identikliyi” prosesini intensivləşməkdədir. Məsə- lən, Antoni Hiddens qeyd edir ki, qloballaşma prosesinin fo- nunda millətlərin inteqrasiyası prosesi heç bir dövrdə olmadı- ğı qədər sürətlənib. O bildirir ki, dünyada heç bir ölkədəki ya- şayış tərzi, mədəni dəyərlər digər ölkələrdə olduğundan kəs- kin şəkildə fərqlənmir. Onun fikrincə, qloballaşma dünya icti- maiyyətinin qarşılıqlı asılılığının artmasıdır. Bundan başqa, bəzi araşdırmaçıların yekun qənaəti ondan ibarətdir ki, mədəni qloballaşma Qərbin inkişaf etmiş ölkələrinin “mədəni dəyərləri”nin və həyat tərzinin üçüncü ölkələrə “sırınması” prosesidir. Məsələn, “mədəni imperia- lizm” anlayışından ilk dəfə istifadə edən araşdırmaçı Herbert Schiller belə bir fikir irəli sürür ki, mədəni qloballaşma prosesi vahid mərkəzdən yönləndirilən ideoloji aksiyadır. O bildirir ki, mədəni qloballaşma uzunmüddətli tendensiyadır və bütün dünya xalqlarını əhatə edir: “Mədəni qloballaşma “zəncirvari proses” olan qloballaşma prosesinin mühüm ten- densiyasıdır. Ona görə də, dünyanı idarə edən qlobal aktorlar mədəni qloballaşma vasitəsindən maksimum səviyyədə yarar- lanırlar. Onun konkret mahiyyəti odur ki, dünyadakı bütün xalqların homogen mədəniyyəti formalaşdırılsın və vahid mərkəzdən idarə edilsin”. Göründüyü kimi, qloballaşma prosesi olduqca mürək- kəb tendesiya olmaqla yanaşı, özündə geniş sahə və istiqa- mətləri ehtiva edir. Bu proses vahid məqsədə xidmət edir: qlobal inteqrasiyanın ən yüksək səviyyədə reallaşdırılması və 100 Qərbin mərkəzində dayandığı “qlobal imperatorluğun” for- malaşdırılması… Bütün bunlarla yanaşı, ən yeni imperializmin-infoim- perializmin meydana çıxdığı dönəmdə qloballaşma klassik məqsəd və xüsusiyyətlərini özündə saxlasa da, prosesin cərə- yan olunmasında metod, vasitə və resurslarda ciddi kardinal dəyişikliklər baş vermişdir. Qeyd etdiyimiz kimi, infoim- perializm çərçivəsində “qlobal dövlət”in fəaliyyət mexaniz- mində informasiya və virtual vasitələr başlıca resurslar qis- mində çıxış edir. Deməli, digər ümumdünya prosesləri kimi qloballaşma tendensiyasında da bəhs olunan vasitələrdən istifadə olunması, informasiyanın şərtləndirdiyi və virtual platformada cərəyan edən proseslər, münasibətlər önə çıxır. Bu dönəmdə zaman və məkan məfhumu vahidlik qazanır, iqtisadi, siyasi və hərbi proseslərdə informasiya yönləndirici və tənzimləyici mexanizm kimi çıxış edir. Eyni zamanda, infoimperializmin fonunda cərəyan edən qloballaşma prosesi inteqrasiya tendensiyasına yeni forma verir. Belə ki, informasiya üzərində təşəkkül tapmış və virtual platformada təzahür edən inteqrasiya prosesi daha da sürətlənir, yeni kəmiyyət və keyfiyyət dəyişikliklərinə məruz qalır. Bu, elə bir prosesdir ki, inteqrasiyadan homogenliyə keçid xarakteri daşıyır və daha çox mədəni platformada müşahidə olunur. Əgər klassik qloballaşma dönəmində mədəni inteqrasiya prosesi cərəyan edirdisə, infoqloballaşma çərçivəsində inteqrasiya homogenliyə və identikliyə keçir. Artıq informasiya üzərində təşəkkül tapmış mədəni identiklik formalaşır. Sadalananlarla yanaşı, infoqloballaşma bir sıra riskləri də şərtləndirir. Belə ki, informasiya resursu əsasında forma- laşmış proseslər, münasibətlər bəzi hallarda xaotik səciyyə Yüklə 2,8 Kb. Dostları ilə paylaş:
|