ĠnfoġmperġALĠzm və medġA
Yüklə 2,8 Kb. Pdf görüntüsü
|
148 ekstremal vəziyyətlərdə özünü büruzə verən mənəvi xüsusiy- yətlər və keyfiyyətlərin məcmusudur. Vətənpərvərliyi özünün struktur komponentlərinə və təzahür xüsusiyyətlərinə görə iki kateqoriyada təsnif etmək olar. Şərti olaraq patriotizmin radikal və intellektual formala- rını müəyyən edə bilərik. Prinsip etibarilə hər iki vətənpərvər- lik növü milli-mənəvi keyfiyyət olmaqla strateji baxımdan eyni bir məqsədə xidmət edir. Yalnız taktiki baxımdan məqsədəçatma vasitələri fərqlilik təşkil edir. Radikal vətən- pərvərlər məqsədə çatmaq üçün destruktiv vasitə və metod- lara istinad edirlər. İntellektual vətənpərvərlər isə strateji məqsədlərə çatmaq üçün konstruktiv, intellektual vasitə və metodlardan istifadə edirlər. Bütün bunlarla yanaşı, qəbul edilən ümumi qənaət bu- dur ki, müasir beynəlxalq münasibətlər fonunda milli strateji məqsədlərə çatmaq üçün istinad və istifadə olunması zəruri olan yol intellektual olandır. Bu mənada, Azərbaycan da istisna təşkil etmir. 1991-ci ildə öz müstəqilliyini əldə etmiş Azərbaycanda həmin ərəfədə vətənpərvərliklə bağlı çox ciddi institusional və qeyri-institusional problemlər mövcud idi. Bu da təsadüfi deyildi. Çünki uzun illər müstəkləmə şəraitində olmuş Azərbaycanda vətənpərvərlik anlayışı anormal şəkildə formalaşmışdı. Bu cür patriotizmi milli vətənpərvərlik şəklin- də xarakterizə etmək olduqca çətin idi. Çar Rusiyası dövrün- də, ölkəmizdə Ümumrusiya vətənpərvərliyi, SSRİ dövründə Sovet patriotizmi mövcud idi. Məhz buna görə də Azərbay- candakı və digər postsovet ölkələrindəki vətənpərvərliyin milli patriotizm qəlibinə salınması mümkün deyildi. Azərbay- can eyni vətənpərvərlik hissləri ilə I və II Dünya müharibələ- rində iştirak etdi. Və II Dünya müharibəsi Böyük Vətən Mü- haribəsi adlandırıldı. Əslində, formalaşmış hisslər və müəy- 149 yən dərəcədə də istiqamətlər aydın və eyni olsa da, bu cür vətənpərvərliyin milli məqsədlərə nə dərəcədə xidmət etməsi məsələsi aydın və müəyyən deyildi. Əgər ümumbəşəri kontekstdən yanaşsaq, deyə bilərik ki, II Dünya müharibəsi çərçivəsində sərgilənən patriotizm nümunəsini insani vətən- pərvərlik kimi səciyyələndirmək olar. Çünki real təhdid mən- bəyi kimi dəyərləndirilən, digər xalqları aşağılayan və konkret millətin hegemoniyasını əsaslandırmağa çalışan faşizm ideya-siyasi istiqaməti mövcud idi, ona görə də, buna qarşı mübarizə çərçivəsində sərgilənən patriotizm ümumbəşə- ri vətənpərvərlik kimi səciyyələndirilə bilərdi. Amma burada da konkret olaraq milli maraqlar nöqteyi-nəzərindən bu cür vətənpərvərliyin nə dərəcədə doğru və məqsədyönlü olduğu- nu söyləmək bir qədər çətindir. Bütün bunların fonunda diqqət yetirilməli olan xüsusi məsələ müstəqilliyin əldə olunmasından sonrakı ərəfədə mövcud olan real sosial-siyasi vəziyyət çərçivəsindəki vətən- pərvərliyin təzahür xüsusiyyətləridir. Azərbaycanda milli patriotizmin rüşeymləri 1988-ci ildən, daha da dəqiqləşdirsək, siyasi tariximizə “Dirçəliş” hərəkatı kimi daxil olan 17 noyabr 1988-ci il hadisələri ilə öz təcəssümünü tapmış oldu. Belə bir şəraitdə imperiyanın dəstəyi ilə Azərbaycana qarşı qaldırılan ərazi iddialarının daha da güclənməsi, bunun ardınca isə Dağlıq Qarabağda, Əsgəranda ermənilərin törət- dikləri hadisələr, 200 mindən çox azərbaycanlının Ermənis- tandan deportasiya edilməsi, Dağlıq Qarabağdakı təxribat və iğtişaşların şiddətlənməsinin fonunda bütün bunlara qarşı ümumi bir etiraz formalaşdı. Bu etiraz dalğası isə vətənpər- vərlik hissi ilə müşayiət olundu. Amma maraqlısı və önəmlisi budur ki, bu vətənpərvərlik Sovet patriotizmini xatırladırdı. Ona görə milli mənəviyyatın struktur elementi qismində çıxış 150 edən vətənpərvərliyin tam olaraq milli səviyyə və formada tə- zahür etməsi üçün müəyyən ideoloji-maarifçilik bazasından, institusional resurslardan səmərəli istifadə edilməsi lazım idi. Bu isə patriotizmin milli qəlibə salınmasını təmin edəcəkdi. Bu mərhələdə təzahür edən vətənpərvərlik, hətta milli birliyin təmin olunmasına və milli məqsədlərə çatmağa mane olurdu. Çünki bu dövrdə radikal meyillər güclənmişdi. Amma dərk olunması vacib olan məqam budur ki, o dövrdə radikal, destruktiv üsullarla milli məqsədlərə çatmaq, ümummilli maraqları təmin etmək nəinki çətin idi, hətta mümkün deyildi. Təəssüf ki, həmin dövrdə baş qaldıran vətənpərvərlik xaotik, nizamsız, radikal və qeyri-müəyyən olmaqla yanaşı, həm də milli məqsədlərə xidmət etməyən patriotizm idi. Məsələ bundadır ki, vətənpərvərlik ümumi anlayış kimi kütləvi səciyyə daşıyırdı, amma eyni zamanda, hərəkatda iştirak edən liderlərdə kütləni yönləndirmə mexanizmində ciddi çatışmaz- lıqlar mövcud idi. Hətta demək olar ki, həmin ərəfədə milli düşüncədə və idrakda mövcud olan böhran meyilləri intellek- tual patriotizmin dərk olunmasına mane olurdu. Baxmayaraq ki, o dövrdə ölkəmizdə Azərbaycana qarşı qaldırılan ərazi iddialarının daha da güclənməsinə, Dağlıq Qarabağda, Əsgə- randa ermənilərin törətdikləri hadisələrə, 200 mindən çox azərbaycanlının Ermənistandan deportasiya edilməsinə, Dağ- lıq Qarabağdakı təxribat və iğtişaşların şiddətlənməsinə qarşı duracaq əhəmiyyətli potensial mövcud idi, amma milli məqsədlərin təmin olunması naminə milli enerjidən, vətən- pərvərlik amilindən istifadə edəcək liderlər yox idi. Qısacası, həmin ərəfədə ortaya çıxmış milli enerjinin düzgün istiqamət- ləndirilməməsi vətənpərvərliyin səmərəli milli həmrəylik və inkişaf mənbəyinə çevrilməsinə mane oldu. Beləliklə, xalqla- rın milli azadlıq mücadilələri fonunda ortaya çıxan milli Yüklə 2,8 Kb. Dostları ilə paylaş:
|