ĠnfoġmperġALĠzm və medġA
Yüklə 2,8 Kb. Pdf görüntüsü
|
151 enerji xalqımızın milli azadlıq, müstəqillik mübarizəsini başladan və sürətləndirən potensial keyfiyyət ünsürü kimi səciyyələndirmək olardı. Belə bir şəraitdə vahid və ümumi amal uğrunda birgə hərəkət edən Azərbaycan xalqı müstəqil dövlətçilik ənənələrini bərpa etmək, eləcə də milli azadlıq, bütövlük və həmrəylik əldə etmək üçün milli mübarizəyə başlamışdı. Ancaq başlıca məsələ rasional təfəkkürə və praqmatik fəaliyyət mexanizminə malik olan liderlərin mövcud olması xalqın təşkilatlanmasını, konkret məqsəd üçün səfərlər edilməsini təmin etmək idi. Müstəqilliyə doğru gedən yolda və müstəqilliyin ilk illərində isə belə bir liderin olmaması, milli məqsədlərdən irəli gələn vəzifələrin həyata keçirilməsini mümkün etməməklə yanaşı, milli vətənpərvərli- yin formalaşması və inikasına da mane olan faktor qismində çıxış edirdi. Beləliklə, milli gücün kəmiyyət ünsürü qismində səciyyələndirilən və milli mənəviyyatın struktur elementi kimi çıxış edən milli enerjidən düzgün istiqamətdə istifadə olunmasına nail olmaq mümkün olmadı. Ümumiyyətlə, milli enerji bir çox nəzəriyyələrdə milli gücün keyfiyyət ünsürü kimi səciyyələndirilməkdədir. Bu, güc məfhumunun keyfiyyət ünsürü kimi xarakterizə edilən milli xarakter və milli mənəviyyatın struktur elementi qismin- də dəyərləndirilir. Bir çox araşdırmaçılar qeyd edirlər ki, milli enerji millətin, xalqın taleyüklü məsələlərinin meydana çıxdı- ğı və dərin kataklizmlərin müşahidə edildiyi tarixi situasiya və zaman kəsiyində aktiv forma alır. Məhz bundan sonra ideoloji-psixoloji bütövlük və həmrəyliyin təmin olunmasın- da milli enerji faktoru təməl mexanizm qismində çıxış edir. Milli enerjini ortaya çıxaran və onu aktiv fazaya keçirən tə- məl mexanizm milli xarakter və milli mənəviyyatdır. 152 Beləliklə, yuxarıda sadaladıqlarımız bunu deməyə əsas verir ki, milli gücün keyfiyyət ünsürü olan milli xarakter və milli mənəviyyat milli enerjini formalaşdıran və onu aktiv fazaya keçirən potensial faktorlardır. Başqa sözlə, mürəkkəb tarixi situasiyaların fonunda təzahür və təcəssüm edən milli enerji milli hərəkat, inkişaf və bütövlüyün qeyri-maddi əsaslarını təşkil edən amillərdən biri qismində çıxış edir. Milli enerjinin Azərbaycan təcrübəsinə gəldikdə isə qeyd etməliyik ki, “Dirçəliş” hərəkatının fonunda ortaya çıxan və xalqı bir mərkəzdə birləşdirən bu potensial ünsürdən zamanında və məkanında düzgün istifadə edilməməsi əldə edilmiş formal müstəqilliyin ilk illərində yeni cəmiyyət və milli dövlət quruculuğu prosesinin müəyyən qədər gecikməsi- nə və həmin ərəfədə cəmiyyətdə ciddi kataklizmlər və prob- lemlərin meydana çıxmasına səbəb oldu. Azadlıq və müs- təqillik uğrunda gərgin mübarizə aparan Azərbaycan xalqının milli enerjisindən düzgün istifadə edilməməsi bəhs edilən hərəkatın pərakəndə xarakter almasına səbəb olmaqla yanaşı, sonradan ictimai-siyasi mühitdə müəyyən deviasiyaların meydana çıxmasını şərtləndirdi. Milli enerjidən düzgün istifadə edilməməsinin sə- bəblərindən biri də həmin ərəfədə milli azadlıq mübarizəsinə təcrübəli, praqmatik, harizmatik və rasional lider siyasətçinin rəhbərlik etməməsi idi. Hərəkatın başlanmasından müstəqilli- yin ilk illərinədək ölkəyə rəhbərlik edən şəxslərin irrasional, antimilli mövqe sərgiləmələri və Moskvanın strateji tap- şırıqları əsasında hərəkət etmələri milli enerjidən milli birliyi və həmrəyliyi təmin edən resurs qismində istifadə edilməsini mümkün etmədi. Bununla, milli azadlıq mübarizəsində iştirak edən qüvvələrin birliyi və müntəzəm, sistematik fəaliyyət mexanizmi təmin edilmədiyindən proseslər pərakəndə, işti- 153 rakçıların təmsilçiliyi isə spontan xarakter aldı. Bunun ən ağır nəticəsi müstəqilliyin ilk illərində ölkədə xaotik proseslər, ziddiyyətlər, dissonanslar və antaqonizmlə müşayiət edilən destruktiv durumun və disbalanslı əlaqələr sisteminin hökm sürməsi nəticəsində yeni cəmiyyət və milli dövlət quruculuğu vəzifəsinin həyata keçirilə bilməməsi oldu. Bir sözlə, ölkə tam mənada antaqonist qrupların mübarizə meydanına və ideoloji qarşıdurma poliqonuna çevrildi. Nəticə etibarilə, həm milli enerjidən səmərəli istifadə etmək mümkün olmadı, həm də milli patriotizm formalaşdırıla bilmədi. Digər tərəfdən, həmin dövrdə cəmiyyətdə mövcud prob- lemləri, eləcə də vətənpərvərlik və milli enerji məsələlərini aktuallaşdıraraq, cəmiyyətin müzakirəsinə təqdim etməyi bacaran, həmçinin, problemlərin həlli istiqamətində elmi-nə- zəri, analitik-empirik fəaliyyətə malik olan ictimai-siyasi ins- titutların olmaması da sadalanan mürəkkəb durumu şərtləndi- rən mühüm neqativ faktor qismində çıxış etdi. Əlbəttə ki, hə- min dövrdə cəmiyyətimizdə sadalanan problemlərin mövcud- luğunun diaqnozu sosioloqlar, ixtisasyönümlü ictimai institut- lar tərəfindən qoyulmalı, daha sonra isə mövcud problemlərin həlli istiqamətində dövlət və qeyri-dövlət strukturları tərəfin- dən məxsusi tədbirlər görülməli idi. Amma təəssüf ki, həmin ərəfədə Azərbaycan siyasi sistemində, dövlətçilik institutla- rında və elmi təsisatlarında həmin problemlərin həllinin nəzə- ri-empirik əsaslarını müəyyənləşdirəcək və özündə problem- lərin həlli yollarını ehtiva edəcək konsepsiya hazırlanmadı. Həmin ərəfədə mövcud olan radikal patriotizm öz milli maraqlarımıza qarşı olan dağıdıcı ünsürə çevrildi. Bütün bunların fonunda milli enerjidən səmərəli surətdə istifadə edə biləcək, milli maraqların etibarlı müdafiəsi mexanizmini formalaşdıracaq siyasi liderə ehtiyac var idi. Yüklə 2,8 Kb. Dostları ilə paylaş:
|