Nigmatov X

 
Paket rejimi
Qimmatbaho hisoblash resurslaridan tejamkorlik zarurligi dasturni 
bajarishning "partiyaviy tartibi" kontseptsiyasining paydo bo'lishiga olib keldi. 
Ommaviylashtirilgan rejim ijro etiladigan dasturlarning navbatini nazarda tutadi 
va tizim dasturni tashqi ma'lumotlar tashuvchilaridan RAMga oldingi dasturning 
bajarilishini kutmasdan yuklashi mumkin, shuning uchun protsessor ishlamay 
qolishi mumkin. 
Vaqt almashish va ko'p ish yuritish
O'zining oldingi versiyasida partiyaviy tartib-da, protsessor vaqtini bir 
nechta dasturlarning ishlashi bilan ajratish talab etiladi. 
Teletyplar (va keyinroq elektron nurli displeyli terminali) kirish-chiqish 
qurilmalari sifatida (1960-yillar) taqsimlanganda, vaqtni almashish zarurati 
(multitasking, multiprogramming) yanada ko'proq oshkor bo'ldi. Operator 

---

143 
tomonidan kiritilgan ma'lumotlarning tezligi (va hatto ekran o'qilishi) tezligi bu 
ma'lumotni kompyuter yordamida qayta ishlash tezligidan ancha past bo'lgani 
bois, kompyuterni «monopoliya» rejimida (bitta operator bilan) ishlatish 
qimmatbaho hisoblash resurslarining uzilishiga olib kelishi mumkin. 
Vaqt almashish ko'p sonli terminallarga bir (odatda) markaziy protsessor 
va RAM bloklari ulangan "ko'p foydalanuvchilar" tizimini yaratishga imkon 
berdi. Bu holatda, vazifalarning bir qismi (masalan, operator tomonidan 
ma'lumotlarni kiritish yoki tahrir qilish) suhbat rejimida bajarilishi mumkin va 
boshqa vazifalar (massiv hisoblar kabi) ommaviy rejimda amalga oshirilishi 
mumkin. 
Vakolatlarni ajratish
Ko'p foydalanuvchi tizimlarining tarqalishi hokimiyatlarni ajratish 
vazifasini hal etishni talab qiladigan dasturni yoki kompyuter dasturining 
xotirasida dasturning boshqa dasturlari (bila turib yoki noto'g'ri) o'zgartirilishiga 
yo'l qo'ymaslik hamda dasturning o'zi tomonidan tizimni o'zgartirishi kerak edi. 
Operatsion tizimlardagi vakolatlarni ajratish jarayoni ikkita protsessor 
rejimiga ega bo'lgan arxitekturani taklif qilgan protsessorlar tomonidan qo'llab-
quvvatlandi: "haqiqiy" (dasturning kompyuterning barcha manzillar maydoniga 
kirish imkoniyati bor) va "himoyalangan" (u erda manzillar maydoni mavjudligi 
dastur boshlanganda ajratilgan maydon bilan cheklangan). ijro uchun).