Nizomiy nomidagi

X U L O S A
Xulosa o ‘mida shuni qayd etish joizki, O‘qituvchining bilimi, pedagogik mahorati, qizg‘in mehnati barkamol avlodni tarbiyalashga, ularda tashabbuskorlik, faollik, ishbilarmonlik, ijodkorlik, tadbirkorlik hislatlarini va ma’naviy ongini shakllantirishga qaratilgan. Jamiyatdagi global o‘zgarishlar, texnik va texnologik taraqqiyot, dunyoviy fanlardagi o‘zgarishlar va yangiliklar uning sharafli mehnatiga ta’sir qiladi. Buning uchun ijodkorlik talab etiladi. Ijodkorlik esa faqat qizg‘in mehnat tufayli sodir boiadigan faoliyat shakli. O‘qituvchi:
• mehnatsevarlik qadriyatlarining mohiyatini aqliy va jismoniy mehnatga ijodiy munosabat sifatida anglashi;
• ongli va halol mehnati bilan, jamiyatning ijtimoiy va iqtisodiy, moddiy va ma’naviy rivojlanishiga ta’sir etishi,
• o‘z mehnati natijalaridan g‘ururlana olishi;
• o‘quvchilarga taiim va tarbiya berishda jamiyat oldidagi mas’uliyatini doimo his etishi lozim.
Ayniqsa, umumbashariy qadriyatlar asosida ta’lim oluvchining shaxsiga, unda ta’lim va bilimlarga boigan ishtiyoqni kuchaytirishga mustaqil ish tutishni, insoniy qadr-qimmat tuyg‘usini shakllantirishga alohida e’tibor beriladi.
O‘qituvchi qanday umuminsoniy qadriyatlami targ‘ib etishi mumkin tadqiqotlarimiz jarayonida o‘qituvchilarga quyidagi savol bilan murojaat qildik: “Shaxsan Siz dars jarayonida o‘quvchilarga qanday nasihat qilgan bo‘lardingiz?”. “Nasihatlar”ning asosiy mazmuni noaniq, ularda pedagogning individualligi va mavzuni tez tanlash intuitsiyasi sezilmasdi. Dars jarayonida o‘qituvchi doimo mazmunan bir xil nasihatlar beradi Ulami quyidagicha tavsiflash mumkin:
- sidqidildan o‘qish zarurligini eslatish;
- mehnatsevarlikka undash, vijdoniylikka chaqirish;
- barkamol shaxs sifatida shakllanish zarurligi haqida eslatish;
- insoniylikni yo‘qotmaslikka chaqirish.
Bu chaqiriq va nasihatlar zamonaviy taiim muassasalarida pedagoglaming umuminsoniy qadriyatlami targib qilish tajribasi kamligidan dalolat beradi va ushbu muammolar haqida o‘ylab ko‘rishga majbur etadi. O‘qituvchilarning javobi bayonot yoki nasihat qilish xususiyatiga ega bo‘lishi, o‘ta mavhum hamda ta’sirli chiqishi shart emas.
O‘qituvchi mehnatidagi kasbiy natijalar uning umuminsoniy va ma’naviy qadriyatlarga boigan munosabati bilan o‘lchanishi Yevropa olimlarining ham ilmiy tadqiqot ishlaridan keng o‘rin olgan. Jumladan, К.Klakxon o‘qituvchining kasbiy faoliyatida umuminsoniy qadriyatlarga nisbatan munosabatini turkumlarga ajratib, quyidagicha ta’rif beradi: “qadriyatlar - oshkora yoki yashiringan, individga yoki guruhga xos bo‘lgan orzu-istak haqidagi tasavvur bo‘lib, ular tomonidan kasbiy faoliyat yuzasidan bajarilayotgan mehnat turlarini, vositalarini va maqsadlarini tanlashga ta’sir ko‘rsatadi”.