Soliq b o ‘yicha imtiyozlarning asosiy maqsadi b o ‘lib soliq to'lovchi
uchun soliq majburiyatini qisqartirish yoki uni b o ‘lib -b o ‘lib to'lash
muayyan asoslar, ya’ni markaziy hukum atning maxsus qarorlari mavjud
bo‘lganida soliq t o ‘lash m uddatini o ‘zgartirishni belgilaydi.
Soliqlar b o ‘yicha imtiyozlar deganda soliq to ‘lovchilarning ayrim
toifalariga boshqa soliq t o ‘lovchilar to ‘g‘risidagi q o n u n hujjatlarida
tutilgan afzalliklar berilishi, shu ju m lad an soliqni t o ‘lamaslik yoxud
kam hajm da to ‘lash imkoniyati tushuniladi.
Soliqlar b o ‘yicha imtiyozlar bo'yicha tasnif m avjud b o ‘lib, uiar
quyidagilardan iborat:
1) soliq elem enti tarkibiga asosan, y a ’ni soliq obyekti, soliq bazasi,
soliq okladi va soliq solish b o ‘yicha imtiyozlar uch guruhga ajratilib,
soliqlarni undirish, soliqlar b o 'y ich a chegirm alar (skidka) va soliq
bo'yicha kreditlar;
2) soliq ishlab c h iq a r is h d a u n in g s u b y e k tla rig a va b o s h q a
elementlariga asosan to'rt guruhga ajratiladi: soliq obyekti (undirish,
chegirmalar) b o ‘yicha, soliq to ‘lashning muddatlari b o ‘yicha (muddatni
kechiktirish, soliq krediti), soliq subyektlari alohida toifalari b o ‘yicha
va soliq stavkalari b o ‘yicha ( stavkalarni pasaytirilishi).
Soliq bo'yicha imtiyozlarning soliq subyektlarining alohida toifalari
b o ‘y ic h a g u r u h i f a q a tg in a b a ’zi so liq t o ‘lo v c h i la r g a n i s b a t a n
qoilaniladi va un da soliq stavkasini pasaytirilishi h a m d a soliq to 'lash
muddatini kechiktirilishi ham da soliq b o ‘yicha t a ’tillar berish usulla-
ridan foydalanishük mumkin.
Soliq b o ‘yicha im tiyozlarning qolgan uch guruhi b a rc h a soliq
to'lovchilarga nisbalan h a m d a baravar shartlar asosida qoMlanishi
mumkin.
Soliq b o'yicha imtiyozlar quyidagi shakllarda berilishi m um kin:
ba’zi soliq to'lovchi shaxslarni soliq solishdan ozod etish, soliq bo 'y ich a
ta ’tillar, soliq stavkalarini aniq shartlar asosida pasaytirish. Soliqqa
tortilm aydigan eng kam d a ro m a d n i o 'r n a tis h (bu y e rd a jis m o n iy
shaxslarning d a ro m a d la rin i so liq q a to rtis h d a eng kam ish haq q i
m iqdorida soliqqa tortilmaydigan d aro m ad nazarda tu tila d i), soliq
solinadigan bazalar soliq to'lovchilarning ayrim xarajatlarini chegirib
tashlash, soliq t o ‘lash m uddatini kechiktirish va oldin to 'la n g a n soliq
summasini qaytarib berishlik qo'llaniladi.
O ‘zbekiston Respublikasi Soliq kodeksida har bir soliq turi b o ‘yicha
yuqorida qayd etilgan im tiyozlarning zaru r shakllarini q o ‘llanishi
q o n u n a n b elgilab q o ‘yilgan. Soliq b o ‘y ic h a im tiy o z la r h a r yili
m am lakatim iz hokimiyatining yuqori organi hisoblangan 0 ‘zbekiston
Respublikasi Oliy Majlisi to m o n id a n yangi kalendar yili u c h u n davlat
budjeti qabul qilinayotgan va tasdiqlanayotganda qayta k o ‘rib chiqiladi
ham da u qonuniy kuchga ega b o ‘ladi.
Soliq t o ‘lovchilar o'rtasidagi ijro intizomi soliqlarni barqaror tarzda
yig‘ib olish va davlatimiz moliya tizimining barqarorligini t a ’minlashda
eng m u h im omil hisoblanadi.
U s h b u y o ‘nalishda m uvaffiqiyatga erishish soliq qonunchiligi
huquqiy m e ’yorlari ustidan nazoratning yagona tizimi, soliqlarning
t o ‘g‘ri hisoblanishi, Respublika budjet tizimi b o ‘g‘inlariga o ‘z mudda-
tida va t o ‘liq m iqdorda kelib tushishi bilan belgilanadi.
Soliq t o ‘lovchilar to m o n id a n amaldagi soliq qonunchiligiga rioya
etilishini nazorat qilish 0 ‘zbekiston Respublikasi Soliq Qo'm itasi
to m o n id an Davlat Soliq Q o'm itasi tom onidan «Davlat Soliq xizmati
t o ‘g ‘risida», «M uddatida to 'la n m ag a n soliqlar va b oshqa majburiy
to'lovlarni undirish t o ‘g ‘risida» gi qonunlarga, 0 ‘zbekiston Respub
likasi Soliq Kodeksi va boshqa m e ’yoriy va qonun hujjatlariga muvofiq
amalga oshiriladi. Soliq to ‘lovchilar tomonidan amaldagi qonunchilikka
asosan u lar uchun belgilangan majburiyatlarni buzganliklari uchun
soliq idoralari moliyaviy jazo choralarini q o ‘llashga haqlidir.
Q isqacha xulosalar
M o liy a — davlat to m o n i d a n tashkil etilad ig an pul m unosa-
batlarining yig'indisi b o ‘lib, unda umumdavlat pul mablag‘lari fondlarini
tashkil etish va davlatning iqtisodiy, ijtimoiy va siyosiy* vazifalarini
bajarish uch u n taqsimlanish h a m d a sarflanish amalga oshadi.
M o liy a siyosati — davlat zim masiga yuklatilgan funksiyalarni
bajarish uch u n moliya m unosabatlaridan foydalanish yuzasidan tashkil
etiladigan chora-tadbirlarning yig‘indisi.
M o liya tizim i real iqtisodiyotni rivojlantirish, ijtimoiy m uam -
m o la rn i hal qilishga q aratilg an c h o ra -ta d b irla r, dastaklar ham da
m o liy a institutlarining b a rc h a b o ‘g ‘inlari faoliyatining yig'indisidan
iborat.
D avlat budjeti — davlat pul m ablag‘larining (shu ju m ladan, davlat
m aqsadli jam g'arm alari m ablag‘lari), markazlashtirilgan jamg'armasi
b o ‘lib, u n d a d arom adlar m anbalari va ulardan tushum lar miqdori,
shunin gdek , moliya yili m obaynida aniq maqsadlar u ch u n ajratilgan
m ablag ‘lar sarfi y o ‘nalishlari va miqdori nazarda tutiladi.
Dostları ilə paylaş: |