O. K. Iminov iqtisod fanlari doktori, professor



Yüklə 10,01 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə53/124
tarix23.09.2018
ölçüsü10,01 Mb.
#70228
1   ...   49   50   51   52   53   54   55   56   ...   124

Soliq b o ‘yicha imtiyozlarning asosiy maqsadi  b o ‘lib soliq to'lovchi 
uchun  soliq  majburiyatini  qisqartirish  yoki  uni  b o ‘lib -b o ‘lib  to'lash 
muayyan asoslar, ya’ni markaziy hukum atning maxsus qarorlari  mavjud 
bo‘lganida  soliq  t o ‘lash  m uddatini  o ‘zgartirishni  belgilaydi.
Soliqlar  b o ‘yicha  imtiyozlar  deganda  soliq  to ‘lovchilarning  ayrim 
toifalariga  boshqa  soliq  t o ‘lovchilar  to ‘g‘risidagi  q o n u n   hujjatlarida 
tutilgan  afzalliklar  berilishi,  shu  ju m lad an   soliqni  t o ‘lamaslik  yoxud 
kam  hajm da  to ‘lash  imkoniyati  tushuniladi.
Soliqlar  b o ‘yicha  imtiyozlar  bo'yicha  tasnif  m avjud  b o ‘lib,  uiar 
quyidagilardan  iborat:
1)  soliq elem enti tarkibiga asosan,  y a ’ni  soliq  obyekti,  soliq bazasi, 
soliq  okladi  va  soliq  solish  b o ‘yicha  imtiyozlar  uch  guruhga  ajratilib, 
soliqlarni  undirish,  soliqlar  b o 'y ich a   chegirm alar  (skidka)  va  soliq 
bo'yicha  kreditlar;
2)  soliq  ishlab  c h iq a r is h d a   u n in g   s u b y e k tla rig a   va  b o s h q a  
elementlariga  asosan  to'rt  guruhga  ajratiladi:  soliq  obyekti  (undirish, 
chegirmalar) b o ‘yicha,  soliq to ‘lashning muddatlari b o ‘yicha  (muddatni 
kechiktirish,  soliq  krediti),  soliq  subyektlari  alohida  toifalari  b o ‘yicha 
va  soliq  stavkalari  b o ‘yicha  (  stavkalarni  pasaytirilishi).
Soliq bo'yicha imtiyozlarning soliq subyektlarining alohida toifalari 
b o ‘y ic h a   g u r u h i  f a q a tg in a   b a ’zi  so liq   t o ‘lo v c h i la r g a   n i s b a t a n  
qoilaniladi  va  un da  soliq  stavkasini  pasaytirilishi  h a m d a  soliq  to 'lash  
muddatini  kechiktirilishi  ham da  soliq  b o ‘yicha  t a ’tillar  berish  usulla- 
ridan  foydalanishük  mumkin.
Soliq  b o ‘yicha  im tiyozlarning  qolgan  uch   guruhi  b a rc h a   soliq 
to'lovchilarga  nisbalan  h a m d a  baravar  shartlar  asosida  qoMlanishi 
mumkin.
Soliq  b o'yicha  imtiyozlar  quyidagi  shakllarda  berilishi  m um kin: 
ba’zi soliq to'lovchi shaxslarni soliq solishdan ozod etish,  soliq bo 'y ich a 
ta ’tillar,  soliq  stavkalarini  aniq  shartlar  asosida  pasaytirish.  Soliqqa 
tortilm aydigan  eng  kam  d a ro m a d n i  o 'r n a tis h   (bu  y e rd a   jis m o n iy  
shaxslarning  d a ro m a d la rin i  so liq q a   to rtis h d a   eng  kam   ish  haq q i 
m iqdorida  soliqqa  tortilmaydigan  d aro m ad   nazarda  tu tila d i),  soliq 
solinadigan  bazalar  soliq  to'lovchilarning  ayrim  xarajatlarini  chegirib 
tashlash,  soliq  t o ‘lash  m uddatini  kechiktirish  va  oldin  to 'la n g a n   soliq 
summasini  qaytarib  berishlik  qo'llaniladi.
O ‘zbekiston  Respublikasi  Soliq kodeksida har bir soliq turi b o ‘yicha 
yuqorida  qayd  etilgan  im tiyozlarning  zaru r  shakllarini  q o ‘llanishi 
q o n u n a n   b elgilab  q o ‘yilgan.  Soliq  b o ‘y ic h a   im tiy o z la r   h a r   yili


m am lakatim iz  hokimiyatining yuqori  organi  hisoblangan  0 ‘zbekiston 
Respublikasi  Oliy  Majlisi  to m o n id a n  yangi  kalendar yili u c h u n   davlat 
budjeti qabul  qilinayotgan va tasdiqlanayotganda qayta k o ‘rib chiqiladi 
ham da  u   qonuniy  kuchga  ega  b o ‘ladi.
Soliq t o ‘lovchilar o'rtasidagi ijro intizomi soliqlarni barqaror tarzda 
yig‘ib olish va davlatimiz moliya tizimining barqarorligini t a ’minlashda 
eng  m u h im   omil  hisoblanadi.
U s h b u   y o ‘nalishda  m uvaffiqiyatga  erishish  soliq  qonunchiligi 
huquqiy  m e ’yorlari  ustidan  nazoratning  yagona  tizimi,  soliqlarning 
t o ‘g‘ri  hisoblanishi,  Respublika budjet tizimi  b o ‘g‘inlariga  o ‘z mudda- 
tida  va  t o ‘liq  m iqdorda  kelib  tushishi  bilan  belgilanadi.
Soliq  t o ‘lovchilar to m o n id a n   amaldagi  soliq  qonunchiligiga  rioya 
etilishini  nazorat  qilish  0 ‘zbekiston  Respublikasi  Soliq  Qo'm itasi 
to m o n id an   Davlat  Soliq  Q o'm itasi  tom onidan  «Davlat  Soliq  xizmati 
t o ‘g ‘risida»,  «M uddatida  to 'la n m ag a n   soliqlar  va  b oshqa  majburiy 
to'lovlarni  undirish  t o ‘g ‘risida»  gi  qonunlarga,  0 ‘zbekiston  Respub­
likasi  Soliq  Kodeksi va boshqa m e ’yoriy va qonun hujjatlariga muvofiq 
amalga oshiriladi.  Soliq to ‘lovchilar tomonidan amaldagi qonunchilikka 
asosan  u lar  uchun  belgilangan  majburiyatlarni  buzganliklari  uchun 
soliq  idoralari  moliyaviy jazo  choralarini  q o ‘llashga  haqlidir.
Q isqacha  xulosalar
M o liy a   —  davlat  to m o n i d a n   tashkil  etilad ig an   pul  m unosa- 
batlarining yig'indisi b o ‘lib,  unda umumdavlat pul  mablag‘lari fondlarini 
tashkil  etish  va  davlatning  iqtisodiy,  ijtimoiy  va  siyosiy* vazifalarini 
bajarish  uch u n   taqsimlanish  h a m d a  sarflanish  amalga  oshadi.
M o liy a   siyosati  —  davlat  zim masiga  yuklatilgan  funksiyalarni 
bajarish  uch u n   moliya m unosabatlaridan foydalanish yuzasidan tashkil 
etiladigan  chora-tadbirlarning  yig‘indisi.
M o liya  tizim i  real  iqtisodiyotni  rivojlantirish,  ijtimoiy  m uam - 
m o la rn i  hal  qilishga  q aratilg an   c h o ra -ta d b irla r,  dastaklar  ham da 
m o liy a  institutlarining  b a rc h a   b o ‘g ‘inlari  faoliyatining  yig'indisidan 
iborat.
D avlat budjeti  —  davlat pul  m ablag‘larining  (shu ju m ladan,  davlat 
m aqsadli  jam g'arm alari  m ablag‘lari),  markazlashtirilgan  jamg'armasi 
b o ‘lib,  u n d a   d arom adlar  m anbalari  va  ulardan  tushum lar  miqdori, 
shunin gdek ,  moliya  yili  m obaynida  aniq  maqsadlar  u ch u n   ajratilgan 
m ablag ‘lar  sarfi  y o ‘nalishlari  va  miqdori  nazarda  tutiladi.


Yüklə 10,01 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   49   50   51   52   53   54   55   56   ...   124




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©genderi.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

    Ana səhifə