Of azerbaijan high technical educational institutions

PAHTEI 
PROCEEDINGS OF AZERBAIJAN HIGH TECHNICAL EDUCATIONAL INSTITUTIONS 
VOLUME 27 ISSUE 04 2023 
E-ISSN: 2674-5224 
sosial müdafiə sahələrində COVID-19 reaksiyasını dəstəkləyən proqramlar və layihələr 
üçün 1,3 milyard dollar ayırıb (https://www.adb.org/sites/default/files/institutional-
document/788046/adb-annual-report-2021.pdf, s.11). 
5.
İnkişafda olan üzv ölkələrin məqsədyönlü COVID-19 marifləndirilməsinin təmin edilməsi 
- COVID-19 böhranı ilə mübarizə aparmaq və bərpa planlarını məlumatlandırmaq üçün 
inkişafda olan üzv ölkələrə geniştəhsil, maliyyə və su kimi sektorlarda davamlı bərpa üçün 
lazım olan tədbirlər təqdim etdi. COVID-19-a qarşı cavab tədbirləri üçün 13,5 milyard 
dollara əlavə olaraq, AİB yaşıl və inklüziv bərpanı stimullaşdırmaq üçün prioritet inkişaf 
sektorları üzrə 9 milyard dollar ayırıb. 
2021-ci ildə bank öz suveren əməliyyatları üçün 14 ikitərəfli tərəfdaş, 11 çoxtərəfli tərəfdaş, 3 
özəl sektor tərəfdaşı və 7 çox tərəfdaşlı trast fondundan 5 milyard ABŞ dolları məbləğində xarici 
resursları səfərbər edib. Bu maliyyənin yarıdan çoxu COVID-19-a qarşı mübarizə üçün idi. Bank 
həmçinin qeyri-suveren əməliyyatları üçün 7,5 milyard dollar birgə maliyyələşdirmə cəlb edib. 
AİB 2021-ci ildə bir neçə yeni tərəfdaşlıq strukturu hazırlayıb. Bunlara Qlazqoda Birləşmiş 
Millətlər Təşkilatının İqlim Dəyişikliyi Konfransında (COP26) başlanmış bir sıra innovativ 
iqlimlə bağlı təşəbbüslər və perspektivli təmiz enerji texnologiyalarını kommersiyalaşdırmaq 
məqsədi 
daşıyan Süni İntellekt və Rəqəmsallaşma İnnovasiya Fondu daxildir. 
(https://www.adb.org/sites/default/files/institutional-document/788046/adb-annual-report-
2021.pdf s.12). 
Bank eyni zamanda ən böyük tək donorlu etimad fondunu, Çiçəklənən və Dayanıqlı Asiya və 
Sakit Okean üçün Yaponiya Fonduna çevrilən Yoxsulluğun Azaldılması üzrə Yaponiya Fondunu 
yenilədi və Fond ümumi sağlamlıq təminatı, iqlim dəyişikliyi fəaliyyətləri və fəlakət risklərinin 
idarə edilməsi, keyfiyyətli infrastruktur investisiyaları və dövlət maliyyə idarəçiliyisahəsində 
irəliləyişlərə 
diqqət 
yetirəcək.(https://www.adb.org/sites/default/files/institutional-
document/788046/adb-annual-report-2021.pdf s.12). 
Birincisi, bu, qeyri-müsəlman ölkələrin bank qanunvericiliyində islam banklarının statusunun 
qeyri-müəyyənliyidir ki, bu da ilk növbədə islam və ənənəvi bank sistemləri, bank 
əməliyyatlarının prinsip və metodları arasında mövcud fərqlərlə bağlıdır. Bu həm də ondan irəli 
gəlir ki, İslam İnkişaf Banklarıqanunların, qaydaların faizə əsaslanan iqtisadiyyata xidmət etdiyi 
bir mühitdə fəaliyyət göstərməyə məcburdur.
İkincisi, qeyri-müsəlman, ilk növbədə sənayeləşmiş ölkələrin kredit bazarlarında investisiya 
fəaliyyətinin genişləndirilməsinin çətinliyi güclü banklararası rəqabət, xüsusən də güclü rəqabət 
üstünlüklərinə malik transmilli banklarla bağlıdır.
Üçüncüsü, mənfəət və zərərin bölüşdürülməsi zərurətindən ibarət olan islam banklarının 
fəaliyyətinin spesifik xüsusiyyətinə görə, onlar borcalanın monitorinqi sisteminə daha sərt 
tələblər qoyurlar. Bu, həmişə onun üçün faydalı olmaya bilər, çünki bu, daxili məlumatlardan 
istifadə riskinin artmasına səbəb olur.
Dördüncüsü, dinamik inkişafda olan və getdikcə daha müasir bank məhsulları təklif edən 
ənənəvi bank sistemindən fərqli olaraq, İslam banklarında belə mobillik yoxdur. Bu, tərkibində 
riba, xarar və ya meysir olan bəzi əməliyyatlar üzrə şəriət qadağaları, eləcə də yeni məhsulun 
şəriət şurası ilə uzun müddət razılaşdırılması zərurəti ilə əlaqədar olaraq hər maliyyə xidmətinin 
təklif oluna bilməməsi ilə bağlıdır (Antropov V.V.,2019; 98-109 p). 
İslam bankı, maliyyə işinin kredit bazasını əmanətçilərin pullarını yığan bir hesab açaraq 
investisiyaya köçürür. Buvəsaitlərlə, bank sahibkarları maliyyələşdirir. Ancaq, ənənəvi 
maraqların əvəzinə,sahibkarın mənfəətini bankla və öz növbəsində investorlapaylaşır. İslam 

---

151