Of azerbaijan high technical educational institutions

PAHTEI 
PROCEEDINGS OF AZERBAIJAN HIGH TECHNICAL EDUCATIONAL INSTITUTIONS 
VOLUME 27 ISSUE 04 2023 
E-ISSN: 2674-5224 
banksisteminin xüsusi mexanizmləri və vasitələrindən asılı olaraq, zərərlər dəpaylanılır. Əsas 
prinsip aşağıdakılardan ibarətdir: bir bankın və ya əmanətçininhaqqı ilkin olaraq təmin edilmir, 
amma kommersiya mənfəətinintörəməsi kimiyaranır. Bankın gəlirləri gəlirlərin yenidən 
bölüşdürülməsindən ibarətdir (Al-Jarhi, 2012). 
İslam İnkişaf Bankıçılığı aktivlərinin payı bank sektorunun məcmu aktivlərində 1%-dən azdır 
(cəmi 0,08%). Bununla belə, Qazaxıstan Respublikasının maliyyə sektorunun 2030-cu ilə qədər 
inkişaf konsepsiyasına əsasən, 2020-ci ilə qədər bu rəqəm 3-5%-ə çatmalıdır. Bu günə qədər 
Qazaxıstan İslamİnkişaf Bankçılığı sektoru yalnız bir bankla təmsil olunur - 2010-cu ildə 
qeydiyyatdan keçmiş Al Hilal İslam Bankı (bu bankın baş ofisi Abu Dabidə yerləşir). Bu bankın 
2015-ci ildə cəmi aktivləri 77,77 milyon dollar təşkil edib. Bankın müştəriləri əsasən dövlət və 
iri şirkətlərdir, lakin o, pərakəndə satış bazarına diqqət yetirmək və İslam məhsullarının tam 
çeşidini 
təklif 
etmək 
məqsədi 
daşıyır. 
Qazaxıstanda 
2020-ci 
iləqədər 
İslam 
maliyyəsinininkişafıüzrəyolxəritəsimövcuddurki, 
bu 
da 
ölkədə 
İslam 
maliyyəsinininkişafıvətətbiqinimüəyyənedir (Mansurov T.A., 2012; 191-202 s). 
Ölkə İslam Maliyyə Xidmətləri Şurasının (IFSB), İslam Maliyyə Qurumları üçün Mühasibat və 
Audit Təşkilatının (AAOIFI) və Beynəlxalq İslam Maliyyə Bazarlarının (IIFM) üzvüdür. 
Qırğızıstanda bu gün İslam İnkişaf Banklarının fəaliyyətini tənzimləyən 16 normativ akt 
mövcuddur (Kucheryavyi P.V., 2011; 45-63 c). 2008-ci ildən “EcoİslamicBank” ASC ölkədə 
islam maliyyələşdirmə prinsipləri əsasında fəaliyyət göstərir. Azərbaycandaİslam İnkişaf Bankları 
son illərdə yalnız ayrı-ayrı filiallarla təmsil olunurdu və bir çox əməliyyat növləri İslam İnkişaf 
Banklarınınənənəvi əməliyyatları formasında qanunla icazə verilən həddə həyata keçirilirdi. 2008-
ci ildə İslam maliyyəsi prinsipləri əsasında fəaliyyət göstərən Xəzər Beynəlxalq İnvestisiya Şirkəti 
yaradılıb. Rusiyada ən azı üç dəfə İslam İnkişaf Banklarıyaratmaq cəhdi olub, lakin onlar uğursuz 
alınıb. Beləliklə, 1992-ci ildə Kemerovoda, 1996-cı ildə Mahaçqalada açılan İslam İnkişaf 
Bankları fəaliyyətini dayandırıb. 1997-ci ildə İslam Bədr Bankını təşkil etmək cəhdi daha uğurlu 
oldu, lakin 2006-cı ilin dekabrında Rusiya Bankı onun bank lisenziyasını ləğv etdi. Bu gün 
Rusiyada İslam maliyyəsinin inkişafı onların fəaliyyətinin qanunvericilik və vergi səviyyəsində 
xüsusi tənzimlənməməsi ilə əngəllənir. Rusiya Federasiyasının Mülki Məcəlləsinə uyğun olaraq, 
borcalan ilə bank arasındakı müqavilə müstəsna olaraq faiz hesab olunur və "Banklar və bank 
fəaliyyəti haqqında" Federal Qanun da yalnız faizlərin ödənilməsi prinsipini nəzərdə tutur: kredit 
ödəmək. Buna əsaslansaq, İslam İnkişaf Banklarınınmövcud Rusiya qanunvericiliyi çərçivəsində 
fəaliyyəti qeyri-mümkün görünür. Buna baxmayaraq, bəzi müəlliflər hesab edirlər ki, Rusiyada 
İslam İnkişaf Banklarınıntəşkili imkanları mövcuddur və İslam bankçılığının hüquqi modeli kimi 
komandit ortaqlığın təşkilati-hüquqi formasından istifadə etməyi təklif edirlər (Mansurov T.A., 
2012; 191-202 s).