Orta aras havzasi uluslararasi sempozyumu international symposium on middle aras

 

OSMANLI-İRAN VE RUS İLİŞKİLERİ BAĞLAMINDA PENAH ALİ 

HAN VE İBRAHİM HALİL HAN DÖNEMİNDE KARABAĞ HANLIĞI 

43 

 

PENHAN ALI KHAN AS A PART OF OTTOMAN-IRAN AND 

RUSSIAN RELATIONS AND KHANATE OF KARABAKH IN 

IBRAHIM HALIL KHAN’S PERIOD 

Abstract 

The lands of Azerbaijan was so important for the powers which wanted 

to be dominant on the Caucasia in the 18

th

 and 19

th

 centuries. There were feu-

dal  and  independent  political  entities  in the  area  in which  the  principalities 

emerged. The lands of Karabağ, which is our topic, was an ancient Turkish 

settlement since the Seljuk period. The principality of Karabağ had come un-

der the influence of the Ottoman Empire along with its hinterland during the 

reign of Ahmed the third, Karabağ had entered under the dominion of the Ot-

toman Empire. 

In administrative respect, like other principailites in Azerbaijan, Karabağ 

continued to unite with the Beylerbeylik of Erzurum and Çıldır. But when the 

Ottoman dominion in the region weakened, the area had become a region of 

rivalry between Persia and Russia. In 1757, Penah Ali Han gained the inde-

pendence from  Persia and established the  principality  of Karabağ  and for  a 

long time protected its independency.  

As the ruler of Karabağ, Penah Ali Han maintained a close relationship 

with the Ottoman Empire and cooperated with the Ottoman authorities like its 

officers. However, the relative period was coincided with the decline of the 

Ottoman Empire, because of this, the Ottomans capacity to reinforce the prin-

cipality of Karabağ was limited.  

As  a  result  of  the  development  in  1805,  the  ruler  of  Karabağ,  İbrahim 

Han, had to accept the hegemony of Russia. And after that the influence of 

Russia in the area had increased. After the Gülistan Treaty in 1813 and Türk-

mençay Treaty in 1828 when the lands of Azerbaijan had been shared between 

Persia and Russia, the fate of Karabağ was shaped according to this situation. 

North Azerbaijan entered under the influence of Russia and South Azerbaijan 

was left to Persia.  

---

44 

İSMAİL ÖZÇELİK 

 

 

In the following period, Armenians from Russia and Persia migrated to 

both Revan and Karabağ and settled in the area with tax privileges. In this way 

demography of the area was shaped and the roots of Azeri-Armenians struggle 

had been prepared.  

---

 

OSMANLI-İRAN VE RUS İLİŞKİLERİ BAĞLAMINDA PENAH ALİ 

HAN VE İBRAHİM HALİL HAN DÖNEMİNDE KARABAĞ HANLIĞI 

45 

 

I- Giriş 

Azerbaycan’da Kür ve Aras ırmakları ile Gökçe Göl arasında bulunan ve 

tarihte “Arran”

1

 diye anılan topraklar içindeki dağlık bölgeye “Karabağ” de-

nilmekte ve burada XVIII. yüzyılda kurulan Türk hanlığı da aynı isimle anıl-

maktadır. Evliya Çelebi, ünlü Seyahatnamesi’nde burası için “Küçük Azer-

baycan” tabirini kullanmıştır. Bilindiği gibi isimler bir yerin tarihi ve geçmiş 

hakkında önemli ipuçları verirler.

2

 “Karabağ” isminin bölgedeki yüksek vadi-

lerden ve koyu renkli verimli topraktan geldiği veya “Kara” ile “Bağ” kelime-

lerinin  birleştirilmesiyle  ortaya  çıktığı iddia  edilmektedir.  Bundan  başka  bu 

ismin Türkçe bir kökten geldiği de açıkça görülmektedir. Bu yörede “Kara-

dağlı,  Karakoyunlu,  Karademirçilü,  Karapirimlü,  Karaserkârlü,  Karadolak, 

Karabulak,  Karalar,  Karadonlu,  Karapapaklu,  Karahanlu,  Karacalu,  Kara-

beylü, Karabayramlu, Karavelilü, Karaçınar” gibi boy ve yer adlarının çok-

luğu dikkat çekmektedir. Burası Türk tarihi bakımından tarihte genellikle bir 

askeri garnizon yani karargâhı olmuştur. Örneğin Gürcistan seferinden dönen 

Selçuklu Sultanı Alparslan burasını 1064 yılında kışlak olarak kullanmıştır.

3

 

Sultan Melik Şah ise bu bölgeyi 1086 yılında baştan başa iskân etmiştir.

4

 

Ebu’l-gâzi Bahadır Han’a göre Karabağ, Oğuz Han’ın üçüncü oğlu olan 

Yılduz’un büyük oğlu Afşar’ın torunlarından Cevanşir Kabilesi’nin Sarıcalu 

Sülalesi’ne ait olmuştur. Bu sülale Hülagü Han zamanında Anadolu’ya gel-

miş, Timur Anadolu seferi sonrasında bunları Karabağ’a nakledilmiştir. Ce-

vanşir Kabilesi’nin Sarıcalu Sülâlesi’nin Karabağ’daki köklerinin İslâmlıktan 

önceki devirlere kadar gittiği bilinmektedir.

5

  

İlhanlıların yazlık payitahtı Karabağ’daydı.

6

 Bu devirde Moğollarla bera-

ber  Karabağ’a  gelen  ve  Müslüman  olmayan  Göktanrı  inancındaki  Şamanî 

                                                      

1

 Arrân Bögesi, Kafkasyada Kura ve Aras nehirleri arasındaki tarihi-coğrafi bölge. Yunan 

ve Roma dönemlerinde Albanya, Hellenistik Dönem’de Arian ya da  Arianoi adlarıyla bilin-

mekteydi. Bölgenin merkezi  Kebele veya Kabala idi. Diğer büyük şehirleriyse  Beylagan ve 

Gence şehirleriydi.  

2

 İsmail Özçelik, Tarih ve Metodolojisi, Gazi Kitabevi, Ankara, 2014, s. 91-92.  

3

 Mirza Bala, “Karabağ”, İslam Ansiklopedisi, C 6, Milli Eğitim Bakanlığı Yay., İstan-

bul, 1993, s. 213.  

4

 İbrahim Kafesoğlu, Sultan Melikşah, Kültür Bakanlığı Yayınları, İstanbul, 1973, s. 111. 

5

  İsmail  Özçelik,  Karabağ  Tarihi  ve  Karabağ’da  Ermeni  Olayları,  Bilge  Yayınları, 

Ankara, 2003, s. 2-3. 

6

  Zeki  Velidi  Togan,  “Azerbaycan”,  İslam  Ansiklopedisi,  C  2, Milli  Eğitim  Bakanlığı 

Yay., İstanbul, 1993, s. 104. 

---