Orta aras havzasi uluslararasi sempozyumu international symposium on middle aras

 

S

ƏLCUQLAR DÖVRÜNDƏN BƏHS EDƏN TARİXİ ROMANLARDA 

TARİX V

Ə MÜASİRLİK PROBLEMİ 

75 

 

Cəlaləddin  romanda  Cəlaliyyənin  köməyinə  gəlir  və  Naxçıvanı  düşmən 

işğalında azad edir.  

Beləliklə, bəhs etdiyimiz roman və povestdə XI-XIII əsrlər Azərbaycan 

tarixinin  müxtəlif  döv,  hadisə  və  şəxslərinin  həyat  və  fəaliyyəti  qələmə 

alınmış,  eyni  zamanda  dpvrün  siyasi,  iqtisadi,  ədəbi,  mədəni  mühiti 

dolğunluqla  qələmə  alınmış,  Səlcuqlar  və  Atabəylər  dövlətinin  siyasəti, 

idarəçilik  sistemi  öyrənilmiş,  öyrədilmiş,  türk  dünyasının  iki  qüdrətli 

dövlətinin  tarixi,  qarşılıqlı  münasibətləri  ədəbi  müstəvidə  əksini  tapmış, 

möhtəşəm ədəbi-tarixi salnamələr yaradılmışdır.  

ƏDƏBİYYAT 

1. Axundlu.Y. Məmməd Səid Ordubadi. Bakı : Sabah, 1997, 350 s.  

2. Cəfərzadə 

Ə. Cəlaliyyə. Bakı: Gənclik, 1983, 463 s. 

3. Həbibbeyli İ. 

Ədəbi-tarixi yaddaş və müasirlik. Bakı: Nurlan, 2007, 696 

s. 

4. Ordubadi.M.S. Seçilmiş əsərləri. VIII cilddə, I cild. Bakı: Aznəşr, 1964, 

446 s. 

5. İbrahimov H. Seçilmiş əsərləri. III cilddə, II cild. Bakı: Naksuana, 2007, 

536 s. 

6.  Rzayev.Y.  Azərbaycan  romanı:  siyasət  və  milli  düşüncə(1930-1955)” 

Bakı: Elm, 2010, 351s 

7. Salamzadə. O. 

Əsrlərin sirri. Bakı: Yazıçı, 1989, 592 s.  

---

---

ULUS DEVLET ANLAYIŞI VE ARAS TÜRK HÜKÜMETİ 

Nedim İPEK

*

 

 

Özet 

İnsanoğlu  düzenli  ve  toplumsal  yaşayabilmek  için  bir  otoriteye  ihtiyaç 

duymuştur. Bunun için devlet adı verilen sistemler geliştirilmiştir. Devlet nü-

fus, toprak ve rejim adı verilen üç unsurdan oluşmaktadır. Tarihi süreç içeri-

sinde devletler birbirinden farklı nüfus politikaları geliştirmiş ve tatbik etmiş-

lerdir. İzledikleri nüfus politikaları devletlerin rejiminin esasını belirlemekte-

dir.  

Bugüne kadar kurulan devletler modernite öncesi ve modern dönem ol-

mak  üzere  iki  grupta  mütalaa  edilebilir.  Modernite  öncesi  toplumlar  bulun-

dukları coğrafya ve kültürel anlayışları ile uyumlu otorite modelleri geliştir-

mişlerdir. Örneğin; göçebe ve konar-göçer toplumlar bozkır, tarım toplumları 

ise geleneksel imparatorlukları kurmuşlardır. Modernite döneminde ticari ve 

sanayi toplumu ulus devlet ve bir sonraki aşamada emperyalist devlet anlayı-

şını geliştirmiştir. Emperyalist anlayış gereksinimlerini karşılamak adına ül-

kesi dışındaki coğrafyayı yeniden yapılandırma ihtiyacı duymuştur. Oryanta-

lizm ve şark politikalarıyla askeri imparatorluk topraklarında yapay ulus dev-

letler oluşturma faaliyetlerini başlatmışlardır.  

Türk askerinin terk ettiği yerlerde yeni otoriteler ve devlet yapılanmaları 

gerçekleşmiştir. Bunlardan bir kısmı emperyalist devletler tarafından kurdu-

rulmuştur. Balkanlarda 1830-1908 yılları arasında Yunanistan, Sırbistan, Ka-

radağ, Bulgaristan ve Romanya kuruldu. Kafkaslarda Ermenistan’ın temelleri 

Rusya  tarafından  1828-1829  Savaşı  ile  atılmıştır.  Emperyalist  güçler  1918 

sonrasında Arap coğrafyasında Arap topluluklarına istinat eden Irak, Suriye, 

                                                      

*

 Prof.Dr., Ondokuzmayıs Üniversitesi, [e-mail] 

---

78 

NEDİM İPEK 

 

 

Ürdün gibi farklı isimli yapay ulus devletler kurdurmuşlardır. İkinci Dünya 

Savaşı sonrası ise Ortadoğu sahasında İsrail Devleti kurduruldu.  

Osmanlı’nın terk ettiği yerlerde Türk toplumu yapay otoritelerin oluşu-

muna tepki göstererek milli otoriteler ve milli devletler kurulması yöntemini 

devreye  soktu.  93  Harbi  esnasında  işgal  kuvvetlerine  karşı  direnen  Türkler 

1878’de Rodop ve Ağustos 1913’te Garbi Trakya Hükümeti Muvakkatesi’ni 

kurdu.  

Kafkaslarda Rusya ve Osmanlı’nın terk ettiği yerlerde Türk toplumu var-

lığını koruyabilmek amacıyla mahalli otoriteler oluşturmaya çalıştı. 1918 yı-

lında Azerbaycan, Ahıska, Aras ve Kars hükümetleri kuruldu. Ahıska, Aras 

ve Kars hükümetleri Mart 1919’da Cenubi Garbi Kafkas Hükümet-i Cumhu-

riyesi adı altında birleşti.  

Bu teşebbüsler sonuç itibarıyla başarılı olamadı. Ancak Anadolu’daki te-

şebbüs başarılı oldu ve 1923’te Türkiye Cumhuriyeti ilan edildi. Belirtmek 

gerekirse 1939’da Hatay Cumhuriyeti, 1983’te Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuri-

yeti kuruldu.  

Bildiri metninde referans eserlere ve kaynaklara istinaden Aras Türk Hü-

kümeti’nin  kurulma  yöntemi  diğerleriyle  karşılaştırılarak  benzerlikleri  ve 

farklılıkları tespit edilip değerlendirilecektir. 

Anahtar  Kelimeler:  Ulus  devlet,  Aras  Hükümeti,  Ahıska  Hükümeti, 

Kars Hükümeti 

---

 

ULUS DEVLET ANLAYIŞI VE ARAS TÜRK HÜKÜMETİ 

79 

 

UNDERSTANDING OF NATION STATE AND REPUBLIC OF ARAS 

Abstract 

Humanbeing needs an authority to live orderly and communally. Systems 

called as state were developed for this aim. State consists of population, land 

and system of government. States developed different population policies and 

applied them during the history. Populations policies which were adopted by 

states determined basic element of their regime. 

States which have been founded so far can be separated in early modern 

era and modern era. Communities in the early modern era developed compa-

tible authority models with their geography and cultural understanding. For 

example; while nomads founded steppe empires, agricultural socities founded 

traditional empires. Commercial and industrial socities first founded unders-

tanding of a nation state and then understanding of an imperialist state in the 

modern era. Understanding of imperilist needed to reunite the geography out 

of its territory  in order  to  fulfil  its  needs.  With  the orientalism  policies  and 

orient policies, activities to form artificial state nations in land of military em-

pires were initiated. 

Lands that were abondened by Turkish soldiers emerged new authorities 

and state forms. Some of them were founded by imperilist states. Greece, Ser-

bia, Montenegro, Bulgaria and Romania were founded in Balkans between the 

years 1830 and 1908. In the Caucasus Armenia was founded by Russia in the 

War of 1828-1829. The imperialist powers founded different artificial nation 

states such as Iraq, Syria and Jordan which were based in the geography of the 

Arab Region after 1918. After the Second World War, Israel was established 

in the Middle East. 

In places where the Ottomans abandoned, Turkish society put in place the 

method of establishing national authorities and national states as reacting to 

the formation of artificial authorities. During the ‘93 war, the Turks who re-

sisted the occupation forces established Rodop in 1878 and the Garbi Thracian 

Government in August 1913. 

In the Caucasus, Russia and the Ottoman Empire tried to create local aut-

horities in the aim of protecting the existence of Turkish society in the places 

---