Orxan pamuk
Yüklə 4,51 Mb. Pdf görüntüsü
|
154 Dərhal tapıb gətiriblər. Qoca nəqqaĢ uĢağın qabağına bir rəsm qoyub, «Gördüyünü danıĢ», – deyir. UĢaq rəsmdə gördüklərini danıĢanda qoca nəqqaĢ da görməyən gözlərini göy üzünə dikib diqqətlə dinləyir, sonra belə izah eləyir: «Firdovsinin «ġahnamə»sindən Ġsgəndərin ölən Daranı qucaqlaması... Sədinin «Gülüstan»ından gözəl Ģagirdinə aĢiq olan xocanın hekayəsi... Nizaminin «Məhzəni-Əsrar»ından həkimlərin yarıĢması...» Ġxtiyar və kor qocaya qəzəblənən o biri nəqqaĢlar: «Bunları biz də deyərdik, – söyləyiblər, – bunlar ən məĢhur hekayələrin ən bəlli məclisləridi». Qoca və kor nəqqaĢ bu dəfə uĢağın qabağına ən çətin rəsmləri qoydurub yenə onu diqqətlə dinləyir. «Firdovsinin «ġahnamə»sindən Hörmüzün xəttatları bir-bir zəhərləyib öldürməsi», – yenə göyə baxa-baxa deyir. «Mövlananın «Məsnəvi»sindən arvadını və arvadının aĢiqini armud ağacının baĢında yaxalayan ərin yaramaz hekayəsi və ucuz rəsm», – deyir, belə-belə görə bilmədiyi bütün rəsmləri uĢağın izahından tanıyır, kitabların cildlənməsini yoluna qoyur. Uluqbəy ordusuyla Herata girəndə ustad nəqqaĢdan usta nəqqaşların görməklə başa düşə bilmədikləri hekayələri özünün heç görmədən tanımasının sirrini soruĢur. «Bunun səbəbi, hesab edildiyi kimi, kor olduğuma görə yaddaĢımın qüvvətli olması
155 deyil», – qoca nəqqaĢ deyir. «Mən hekayələrin təkcə xəyallarla deyil, sözlərlə xatırlandığını heç unutmuram». Uluqbəy o sözləri və hekayələri öz nəqqaĢlarının da bildiklərini, amma rəsmləri sıraya düzə bilmədiklərini söyləyir. «Çünki, – qoca nəqqaĢ deyir, – onlar öz hünər və sənətləri olan
necə bildiyini soruĢur. «UĢaq bilmir, – qoca nəqqaĢ deyir, – yalnız kor və ixtiyar nəqqaĢ kimi Allahın
CĠM
NəqqaĢ tayfasının haqlı və əzəli qorxusu korluq əndişəsi üzündən bir vaxtlar ərəb nəqqaşların gün doğanda günbatana, üfüqə uzun-
156 uzadı baxdıqları, bir əsr sonra Şirazda çoxlu nəqqaşın səhərlər acqarına ceviz içiylə döyülmüş gül yarpağı əzib yedikləri məlumdu. Yenə eyni dövrdə isfahanlı yaĢlı nəqqaĢların vəbaya yoluxan sayaq növbəylə yoluxduqları korluğun səbəbi saydıqları gün iĢığı düz iĢ taxtalarına dəyməsin deyə otağın yarıqaranlıq küncündə, çox vaxt da Ģamların iĢığında iĢləyər, Buxaradakı özbək nəqqaĢxanalarında ustadlar gözlərini günün
axırında ovsun oxunmuĢ suyla yuyardılar. Bütün bu üsullar içində korluğa ən saf yaxınlaĢanı, təbii ki, böyük Ustad Behzadın müəllimi ustad nəqqaĢ Seyid Mirək tərəfindən tapılanıdı. Ustad nəqqaĢ Mirəyə görə, korluq bəla deyil, bütün həyatını onun
aləmi necə gördüyünü axtarmasıdı, bu təkrarsız görüntü də ancaq uzun illər çalıĢandan sonra, gözlər yorulub nəqqaĢ əməlli-baĢlı əyiləndə qazanılan korluqdan sonra xatırlana-xatırlana olur. Deməli, Allahın aləmi necə gördüyü təkcə kor nəqqaşların yaddaşından dərk edilir. Bu xəyala malik olanda, yəni xatirələrin və korluğun zülməti içində gözünün qabağında Allahın mənzərəsi peyda olanda qoca nəqqaş əli möcüzəvi rəsmi öz-özünə kağıza köçürə bilsin deyə bütün həyatı boyu əlini alışdırmaqla məşğul olur. Dövrün heratlı nəqqaĢları
157 və xəttatları barədə də yazmıĢ tarixçi Mirzə Məhəmməd Heydər Duğlata görə, ustad Seyid Mirək bu nəqĢ anlayıĢına at rəsmi çəkmək istəyən nəqqaĢdan misal da çəkib. Buna görə də ən qabiliyyətsiz nəqqaĢ belə baĢının içi bomboĢ olduğu üçün eynilə bugünkü firəng rəssamları kimi ata baxa-baxa at rəsmi çəkəndə də rəsmi öz yaddaşından çəkir. Çünki heç kəs eyni zamanda həm ata, həm də üzərində atın rəsmini çəkdiyi kağıza baxa bilməz. NəqqaĢ əvvəlcə ata baxır, sonra yaddaĢındakını dərhal kağıza çəkir. Aradan göz qırpımı qədər zaman belə keçsə də, nəqqaĢın kağıza köçürdüyü, həmin məqamda gördüyü at deyil. Bir az əvvəl gördüyü atın xatirəsidi ki, bu da ən səfil rəssam üçün belə rəsmin ancaq yaddaĢ mümkün ola biləcəyinin sübutudu. NəqqaĢın fəal peĢə həyatının, daha sonra gələcək xoĢbəxt korluğa və korların xatirələrinə hazırlıq təki görünən bu anlayıĢının nəticəsi kimi dövrün heratlı ustadları kitabsevər Ģahlar və Ģahzadələr üçün çəkdikləri rəsmi əl vərdiĢi təmrini təki görür. ĠĢləməyi, aravermədən çəkməyi, günlərlə dayanıb-durmaq bilmədən Ģamların iĢığında Ģamlara baxmağı nəqqaşı korluğa aparan xoşbəxt bir iş kimi qəbul eləyir. Ustad nəqqaĢ Mirək həyatı boyu korluğa qəsdən və inadla yaxınlaĢa-yaxınlaĢa, bəzən dırnaq, düyü, hətta saç üzərində bütün yarpaqlarıyla ağaclar
Yüklə 4,51 Mb. Dostları ilə paylaş:
|