O`zb е kiston r е spublikasi oliy va o`rta maxsus ta'lim vazirligi

Bevosita ishtirokchilar
(
immediate constituents
) sintaktik modeli 
hisoblanadi. Bevosta ishtirokchiar metodiga muvofiq tayanch nuqta konstruksiya 
hisoblanadi. Konstruksiya tarkibidan ishtirokchilar va bevosita ishtirokchilar 
ajratiladi.
103
Konstruksiya atamasi ostida ma’noli qismlarning ketma-ket 
munosabatidan tashkil topgan butunlik tushuniladi. Ishtirokchilar deb kattaroq 
konstruksiya tarkibiga kirgan so’z yoki konstruksiyaga aytiladi. Muayyan 
konstruksiyaning bevosita shakllanishida ishtirok etgan bir yoki bir nechta 
ishtirokchilarga bevosita ishtrokchilar deyiladi. Masalan, 
A’lochi talabalar o’z 
vazifalarini aniq va puxta bajaradilar.
Bu jumla konstruksiya hisoblanadi, uning 
tarkibidagi barcha ma’noli so’zlar (“va” bog’lovchisidan tashqari) ishtirokchilar, 
bevosita aloqaga kirishgan so’zlar bevosita ishirokchilar deyiladi. Bunda 
a’lochi
103
Nurmonov A.
Lingvistik tadqiqot metodologiyasi va metodlari. – Toshkent: Akademnashr, 2010. – B. 88.

---

139 
so’zi 
talabalar
so’zi bilan, 
aniq, puxta
so’zlari 
bajaradilar
so’zi bilan, 
o’z
so’zi 
vazifalarini
so’zi bilan o’zaro zich bog’langandir. Demak, bevosita ishtirokchilar 
ssintaktik modelida dastlab so’z birikmalari ajratiladi, so’ngra ular gap ichida 
birlashtiriladi. 
 
Bilimlar injenerligi (Knowledge Engineering) - 
bilimlar bazasi bilan 
shug’ullanuvchi maxsus yo’nalish bo’lib, u sun’iy intellekt tizimining tarkibiy 
qismi sanaladi. Bilimlar injenerligi kognitiv lingvistika, kompyuter semantikasi va 
kompyuter lingvistikasining yutuqlariga tayanadi. Bunda informatsya va bilimlar 
strukturasiga oid bo’lgan