O`zb е kiston r е spublikasi oliy va o`rta maxsus ta'lim vazirligi

!!!
LINGVISTIKA FANI JENSKIY RODGA MANSUB, SHUNING UCHUN BU 
FANNI SEVISH KERAK, SHUNDAGINA UNI MUKAMMAL O’RGANISH 
MUMKIN!
Topshiriqlar 
 
1. Matematik lingvistika va kompyuter lingvistikasi fanlarining amaliy ahamiyati 
nimadan iborat? 
2. Tabiiy til va sun’iy til munosabatini qanday izohlaysiz? 
3. Kompyuter lingvistikasining asosiy muammolari sifatida nimalarni ajratib 
ko’rsatish mumkin? 

---

10 
4. Tilda aniqlikka erishish uchun nimalar qilish lozim deb o’ylaysiz? 
5. Kompyuter lingvistikasi fanining yuzaga kelish asoslarini tushuntiring? 
Adabiyotlar 
 
1. 
Шемакин
Ю
.
И
.
Начало
компьютерной
лингвистики
. – 
М
.:
Высшая
школа
, 
1992.
2. 
Зубов
А
.
В
.,
Зубова
И
.
И
. 
Основы
лингвистической
информации
. – 
Минск
: 
МГПИИЯ
, 1992. 
3. 
Пиотровский
Р
.
Г
. 
Инженерная
лингвистика
и
теория
языка
. – 
Л
.,1979. 
4. 
Нелюбин
Л
.
Л
. 
Компьютерная
лингвистика
и
машинный
перевод
. - 
М
.: 
ВЦП
, 1991. 
5. Grishman R. Computational linguistics. Cambridge University Press, 1994. 
6. 
Новое
в
зарубежной
лингвистике
. 
Вып
.24. 
Компьютерная
лингвистика
. - 
М
.: 
Прогресс
, 1989.
7. 
Нурмонов
А
., 
Йўлдошев
Б
.
 
Тилшунослик
ва
табиий
фанлар
. – 
Тошкент
: 
Ўқитувчи
, 2001. 
8. Po'latov A., Muhamedova S. Kompyuter lingvistikasi. – Toshkent, 2007. 
9. 
Гладкий
А
.
В
., 
Мельчук
И
.
А
. 
Элементы
математической
лингвистики
. – 
М
.: 
Наука
, 1969. 
10. Jurafsky D., Martin J.H. Speech and Language Processing. - New Jersey, 2000.
Mantiq, grammatika va algoritm 
 
Reja 
 
1. Mantiq – kompyuter lingvistikasining muhim tarkibiy qismi.
2. Mantiq va grammatika munosabati.
3. Semiotika va informatsiya nazariyasida tilning kod sifatidagi talqini. 
4. Algoritm – dasturlash asosi. 
Tayanch so’z va iboralar
: 
mantiq, grammatika, semiotika,algoritm, 
uchinchisi mustasno qonuni, oraliq uchinchi, matematik mantiq, dialektik mantiq,
 
konyunksiya,dizyunksiya,implikatsiya,ekvivalensiya,kvantor,lingvistik protsessor, 
tabiiy tilli interfeys, semantika, sintaktika,semiotika, lingvosemiotika,pragmatika, 
kod, kodlash, dekodlash, denotat, signifikat, algoritmik tillar,translyator dasturlar 
(kompilyatorlar). 

---

11 
Mantiq, grammatika, semiotika va algoritm kompyuter lingvistikasining 
muhim unsurlari hisoblanadi. Ular til va nutqning funksionallashuv jarayonini 
anglashda hamda lingvistik muammolarni avtomatik hal etish tizimini yaratishda 
poydevor bo’lib xizmat qiladi. Mantiq, grammatika, semiotika va algoritm bir-biri 
bilan chambarchas bog’liq tushunchalar bo’lib, ular kompyuter lingvistikasida bir-
birini to’ldiradi, taqozo etadi hamda hamkorlikda ishlovchi qoidalar tizimini 
tashkil etadi.
Tafakkur qonuniyatlarini, muhokama yuritishning qonun-qoidalari, usullari 
va formalarini o’rganuvchi fan mantiq sanaladi. Unda tushuncha, hukm, xulosa 
chiqarish kabi mantiqiy operatsiyalar o’rganiladi. Mantiq dastlab qadimgi Xitoy va 
Hindistonda miloddan avvalgi V asrda grammatika bilan uzviy bog’liq holda 
shakllana boshladi. Miloddan avvalgi IV asrda qadimgi Yunonistonda mantiq 
mustaqil fanlik maqomiga ega bo’ldi. Bu yunon faylasufi Aristotel nomi bilan 
bog’liq. Shu ma’noda mantiq fanining asoschisi Aristoteldir. U 
“Organon”
(bu 
so’z “qurol”, “vosita” ma’nolarini anglatadi) asarini yozib, tafakkur 
qonuniyatlarini birinchi bo’lib tushuntirdi, deduksiya nazariyasini - mantiqiy 
xulosa chiqarishning formal xarakterga ega ekanligini ko’rsatdi, u mantiqni 
fikrlash quroli sifatida tavsifladi. Aristotel nominativ (otli) ifodalarning mantig’ini 
ishlab chiqdi. Keyinroq Aristotelning shogirdi Teofrast va stoiklar maktabi 
vakillari jumla mantig’ini yaratdilar.
8
Aristotelning ta'limoti Forobiy, Beruniy, Hegel, Frege, Leybnis kabi buyuk 
olimlar tomonidan davom ettirildi. Shundan boshlab mantiq fani turli 
yo’nalishlarda rivojlana boshlanadi. Dastlab formal mantiq yuzaga keldi, unda 
hodisalar faqat formal asosda tushuntiriladi. Bu yonalishda