14
(uchlik)ga birlashgan. Arifmetika, geometriya, musiqa va astronomiya
“real san’atlar”
(
artesreales
)
sifatida kvadrivia (to’rtlik)ga birlshgan. Ushbu fanlarni o’zlashtirgan
insongina yetuk va barkamol hisoblangan.
Tabiiy tilning strukturasini o’rganishda mantiq, grammatika va semiotika uzviy
aloqadorlikda ish ko’radi. Mantiq va grammatika orasidagi aloqadorlikni til va tafakkur,
so’z
va tushuncha, gap va hukm,
ega va subyekt, kesim va predikat kabi
kategoriyalarning dialektik munosabati yordamida yaqqol tasavvur etish mumkin.
10
3-jadval
Mantiqiy kategoriyalar
Tilning
grammatik unsurlari
Subyekt
Ega
Predikat
Kesim
Obyekt
To’ldiruvchi
Atribut
Aniqlovchi
Predmet, hodisa
Ot so’z turkumi
Jarayon (hrakat, holat)
Fe’l so’z turkumi
Sifat
Sifat so’z turkumi
Miqdor
Son so’z turkumi; son kategoriyasi
Bog’lovchilar; munosabatlar
Ko’makchilar, bog’lovchilar; kelishik
kategoriyasi
Til tafakkur bilan chambarchas bog’liq bo’lib,
fikrni moddiylashtiradigan,
kishilarning fikr almashishini ta'minlab b
е
radigan quroldir. Til bilan tafakkur bir-birini
taqozo etadigan ajralmas hodisadir. Tilsiz tafakkur bo`lmaganid
е
k, til ham tafakkursiz
bo`lmaydi. Tafakkur inson oliy n
е
rv sist
е
masining, ya'ni bosh miyaning faoliyati bo`lib,
so`z, so`z birikmalari va gaplarda o’z ifodasini topadi. Har qanday fikr so`zlarda o`z
ifodasini topmaguncha, ya’ni so`zlardan tarkib topgan
ifoda qolipiga tushmaguncha
yuzaga chiqmaydi. Fikrning voq
е
ligi, uning mavjudligi tilda namoyon bo’ladi. D
е
mak,
fikr tilda voq
е
lashadi, tilda mavjud bo’ladi.
Tafakkurning reprezentatsiyasi til hisoblanadi. Ong amalda til formasida
mavjud. Garchi til bilan tafakkur bir-biri bilan b
е
vosita bog`liq bo`lgan ajralmas birlikni
tashkil qilgan bo’lsa-da, ammo ularni aynan bir hodisa d
е
b tushunish noto`g`ri.Til bilan
tafakkur
murakkab, qarama-qarshiliklarga boy bo’lgan dial
е
ktik birlikni tashkil etadi.
Til fon
е
tika, grammatika qonunlari asosida tashkil topgan mat
е
rial hodisa bo’lsa,
10
Dostları ilə paylaş: 
