O`zb е kiston r е spublikasi oliy va o`rta maxsus ta'lim vazirligi

Эко
 
У
.
Отсутствующая
структура
. 
Введение
в
семиологию
. — 
М
.: 
Петрополис
, 1998. – C. 31.

---

16 
shakllandi. Lingvosemiotika tilning belgi tabiatiga egaligini, informatsiya uzatuvchi til 
birliklarining xususiyatlarini tadqiq qiladi. Til birliklari, tilning tarkibini tashkil qiluvchi 
struktural elementlar - morfema, so’z, so’z birikmasi, gap, matn va boshqalar muayyan 
informatsiyani berish, yetkazish - ijtimoiy vazifani bajarish uchun xizmat qiluvchi 
belgilar sistemasi sifatida tadqiq qilinadi. Shunga ko’ra til jamiyatda mavjud bo’lgan 
boshqa belgilar bilan umumiylikka, o’xshashlikka ega bo’ladi. Shunga ko’ra til 
semiotika fanining - lingvosemiotikaning o’rganish ob'ektiga aylanadi. Tilning tabiatini, 
mohiyatini, jamiyatdagi o’rni va rolini bilish uchun uni faqat u yoki bu til bilan 
qiyoslashning o’zigina yetarli bo’lmaydi. Tilni - til sistemasi tarkibidagi birliklarni, 
belgi deb olingan elementlarni boshqa belgilar - nolisoniy belgilar sistemasi bilan ham, 
jamiyatga faol xizmat qilayotgan ramzlar (znaklar) bilan ham, sun'iy tillar bilan ham 
qiyoslash lozim. Bu, shak-shubhasiz, tilning tabiatini mukammal yoritishda katta xizmat 
qiladi.
Ma'lumki, til - til (nutq) birliklari (so’z, so’z birikmasi, gap va boshqalar) 
muayyan belgilar sifatida ma'no, tushuncha, fikr ifodalaydi. Ular ma'no, tushuncha, fikr 
kabilarning simvoli (ramzi) yoki belgisi bo’lib hisoblanadi. Shunga ko’ra Ferdinand de 
Sossyur til fikr ifoda etuvchi belgilar sistemasidir, deydi.
12
F.de Sossyurning fikricha, 
lingvistik belgi ikki tomonlama psixik mohiyatdir. Buni quyidagi chizmada ko’rish 
mumkin.
13
Demak, lisoniy belgi tushuncha va akustik obraz bilan bog’liq. Bu terminlar 
“ifodalovchi” va “ifodalanmish” deb ham ataladi.
14
Til birliklari o’zaro zaruriy, mantiqiy aloqaga kirishib, til sistemasini
shakllantiradi, uning ob'ektivligini, bir butunligini ta'minlaydi, tilning ijtimoiy vazifa 
bajarishi uchun imkoniyat beradi, shart - sharoit yaratadi. Ushbu jarayonda tilning 
yuqorida qayd etilgan birliklarining har biri o’ziga xos xususiyatlarga egaligi bilan, 
nisbiy mustaqilligi bilan, umumiy va farqli jihatlari bilan ajralib turadi.
Til sistemasining asosiy birliklari bo’lgan fonema, morfema va so’zlarning 
ijtimoiy vazifa bajarishidagi eng muhim jihati ularning ikki tomonga egaligida 
12