93
keyin paydo bo‘ldi. O‘sha paytlarda rohiblar xalq ichida yurib qah-
ramonlik doston (poema)larini yozib olganlar (ular ichida eng mash-
huri VII asrda qog‘ozga tushgan “Beovulf” asaridir). Qahramonlik
dostonlaridan tashqari, ilk o‘rta asrlarda
adabiyotning boshqa janr-
larida ham asarlar (diniy risola va traktatlar, ritsarlikning she’rlari,
solnomalar) yaratila boshlandi.
XI-XII asrlarda Angliya hududini hozirgi fransuzlarning ajdod-
lari hisoblanmish normannlar bosib oldi. Begona til va madaniyat-
ning suqilib kirishi tufayli yuz bergan murakkab
vaziyatlar oqibatida
bu davrda ingliz adabiyoti uch tilda yaratila boshlandi: diniy adabi-
yotlar – lotin tilida, qadimiy solnomalar, rivoyatlar, qadim o‘tmish
voqealari – ingliz tilida, she’r va dostonlar – fransuz tilida (ularning
ko‘pchilik qismi bizgacha yetib kelgan). Angliya hududi normannlar
istibdodidan qutilganidan so‘ng mamlakatda yagona milliy til – in-
gliz tili vujudga keldi (XIV asr).
“
Beovulf” dostonining qo‘lyozmasi X asrga doir bo‘lib, u ingliz
tiliga asos bo‘lgan anglosakson tilida yozilgan. “Beovulf” dostoni
o‘rta asrlar ilk davrining bizgacha yetib kelgan eng birinchi namuna-
si hisoblanadi. Doston Britaniya orollariga ko‘chib o‘tgan majusiy
angl va sakslarning rivoyatlari negizida paydo bo‘ldi.
Doston aynan
mana shu og‘zaki rivoyatlar negizida nasroniylik davrida yozib
olingan va asarning muallifi ma’lum emas. “Beovulf” dostonining
qo‘lyozmasi Londondagi Britaniya muzeyida saqlanadi.
Doston qadim german rivoyatlari asosida, anglosakslar Britani-
yaga ko‘chib o‘tguncha bo‘lgan davrda yaratilgan. Asar voqealari
Boltiq dengizi sohillarida bo‘lib o‘tadi.
Ikki qismdan iborat dostonda geatlar
1
qabilasi jasur bahodiri Be-
ovulfning Daniyani dahshatli dengiz maxluqi Grendeldan qutqarish-
dagi qahramonliklari hikoya qilinadi. Beovulf o‘zining o‘n to‘rt rit-
sarlari bilan qirol Xrotga yordam berish uchun Daniyadan kelganda,
Grendel ularni dengiz qa’riga tortib ketib nobud qiladi. Beovulf un-
ing ustidan g‘olib keladi va o‘z vataniga qaytib ketadi. U o‘z yur-
tida ellik yil saltanatni boshqaradi va yerlariga olovpurkar ajdaho
94
bostirib kirganda, uni jangda yengadi, biroq o‘zi ham maxluqning
zaharli tishlaridan yaralanib vafot etadi.
Dostonda ertak motivlari mavjud bo‘lib, unda turli maxluqlar va
ajdaholar ishtirok etadi, shu bilan birga doston matnida bo‘layotgan
hodisalarga Xudoning aralashishi va Injildagi ismlar(Avel, Noy)
uchraydi, Grendel esa Kainning avlodidan deyiladi. Bularning bar-
chasi muallifga nasroniy dinining ta’siri katta bo‘lganidan dalolat
beradi.
Dostları ilə paylaş: