iltimos qilish, luqma tashlash va h.k. zaruratiga duch kelsin. Ushbu maqsadda
bolaning oiladagi, maktabgacha ta’lim
muassasasidagi hayoti, uning do‘stlari va
kattalar bilan munosabatlari, uning qiziqishlari va taassurotlari bilan bog’liq turli xil
mavzularda suhbat o‘tkazishdan foydalanish lozim. Aynan dialogda suhbatdoshni
tinglash, savollar berish, mazmundan kelib chiqqan holda
javob berish qobiliyati
rivojlanadi. Qayd etilgan malaka va ko‘nikmalar monologik nutqni rivojlantirish
uchun ham zarurdir. Tengdoshlar bilan dialogik muloqotni yo‘lga qo‘yish uchun
kooperativ tusdagi faoliyat muhim ahamiyat kasb etadi. Mazkur faoliyat asta-sekinlik
bilan shakllanadi. Dastlab bolalar ro‘y berayotgan
hodisalarni sharhlagan holda,
yaqinda turib harakat qiladilar. Ushbu vaziyatda nutq tengdosh bolaning mavjud
bo‘lishi va u bilan so‘zlashish imkoniyati orqali rag’batlantiradi hamda u o‘z
faoliyatini rejalashtirish va tashkil etish,
shuningdek, ijtimoiy muloqot o‘rnatish
funksiyasini bajaradi. Bolalar o‘rtasidagi muloqot asosan amaliy xususiyatga ega.
Dialog ko‘pincha shunday shaklga olib boriladiki, bunda bola sherigining qisqa
luqmalariga harakat bilan javob beradi yoki ro‘y berayotgan hodisaga nisbatan o‘z
munosabatini nonutqiy vositalar yordamida ifodalaydi. Ular orqali bolalar bir-biriga
e’tibor
berishni, do‘stlarini tovushidan bilib olishni, tashqi ko‘rinish detallarini
sezishni, nutqiy muloqot qilishni o‘rganadigan ko‘plab xalq o‘yinlari mavjud. Dialog
muloqotini yo‘lga qo‘yish uchun stol o‘yinlari va chop etilgan («loto», «domino»)
o‘yinlardan foydalanish tavsiya etiladi. Juft bo‘lib o‘ynashda
bolalar dialogik
hamkorlik qilish usullarini: navbatga rioya qilish, bir-biriga xushmuomalalik bilan
murojaat qilish, o‘z nuqtai-nazarini dalil-isbotlar
bilan himoya qilish, fikrlarini
sherigi bilan muvofiqlashtirishni o‘rganadilar. Bunday o‘yinlarda biluvchanlikning
asosi sifatida nutqiy topshiriqlarning har xil turlari ishtirok etishi mumkin, masalan:
berilgan tovushli so‘zlarni tanlab olish, akustik va artikulyatsion jihatdan bir-biriga
yaqin bo‘lgan
tovushlarni tabaqalashtirish, umumlashtiruvchi nomlarni tasniflash,
rasmlar turkumi asosida birgalashib hikoya qilish va h.k.
Dostları ilə paylaş: