O’zbekiston respublikasi oliy talim vazirligi samarqand veterinariya medisinasi instituti tabiiy va ilmiy fanlar kafedrasi

issiqlik muvozanati
holati deyiladi. Har bir oziq ovqatning kalloriyaligi 
mavjud: Masalan: oqsil 24,3 Mj/kg, uglevodlar 17,6 Mj/kg, yog’lar 38,9 Mj/kg. 
Anashular hisobida organizmda issiqlik muvozanati saqlanadi. Masalan: Odam 
organizmi issiqlik muvozanatini keltiramiz. 
Issiqlik kelishi 
Q (kJ)
Issiqlik sarfi
Q (kJ) 
Oqsil(56,8 g)
993 
Issiqlik chiqishi 
5757 
Yog’lar(140 g) 
5476 
Gaz chiqarish 
180 
Ugievodlar(79.9) 
1404 
nafas chiqarish
758 
tanadan bug’lanish
951 
turli tuzatishlar
46 
Jami
7873 
Jami
7788 

---

25 
Biologik sistemalar ochiq sistemaga kiradi, chunki tashqi muhitdan qabul 
qilingan mahsulot hisobiga organizm rivojlanadi va yashaydi, ya’ni modda 
almashinuvi doimo yuz berib turadi. Umuman tirik organizm stasionar holatda 
bo’lmaydigan rivojlanuvchi sistemadir. Ammo odatda kichik vaqt oralig’ida 
biologik sistemalar holatini stasionar holat deb olish mumkin. Stasionar holatda 
bo’lganda sistemaning turli qismlaridagi parametrlarning qiymatlari odatda bir 
biridan farq qiladi: odam tanasining turli qismlari temperaturasi, biologik 
menbrananinng turli qismlaridagi diffuziyalanuvchi molekulalar konsentrasiyasi va 
hokozolar. Shunday qilib, sistema ayrim parametrlarining gradiyenti doimiy tutib 
turiladi shu sababli ximiyaviy reaksiyalar o’zgarmas tezlik bilan o’tishi mumkin.
Har qanday real termodinamik sistema ochiq sistemadir lekin ma’lum vaqt 
oralig’ida ideal model yopiq sistema deb olish mumkin. Yopiq sistemaning 
atrofidagi jismlar bilan o’zaro ta’sirini batafsilroq qarab chiqamiz. Issiqlik 
jarayonlari uchun energiyaning saqlanish qonuni
termodinamikaning birinchi 
qonuni 
kabi ta’riflanadi. T.Sistemaga berilgan issiqlik miqdori sistemaning ichki 
energiyasini o’zgarishiga va sistema bajaradigan ishga ketadi. 
A
U
Q



(2.28) 
Biz sistemaning ichki energiyasi deganda uni tashkil etuvchi zarrachalarning 
kinetik va potensial energiyalari yig’indisini tushunamiz 
R
C
Cp
V

