O’zbekiston respublikasi oliy talim vazirligi samarqand veterinariya medisinasi instituti tabiiy va ilmiy fanlar kafedrasi

Prigojin prinsipiga
muvofiq
0

dt
dSi
va minemaldir, demak 
dt
dS
ham minemal 
qiymatga ega. 
Bundan quyidagi xulosa chiqadi; atrof muhit enropiyasining o’zgarishi 
organizmning stasionar holati saqlanib qolgan holda ham minimumga ega. Tirik 
sistemalar (hujayra, a’zolar, organizm) ishlab turishiing asosi – difuzion jarayonlar 
bioximik reaksiyalar, osmotik hodisalarning va hakozo shunga o’xshashlarning yuz 
berishi sharoitida stasionar holatini quvvatlab turishidan iborat. 
Tibbiyot va veterinariyada termodinamik davolash usullari keng qo’lla-
nilmoqda. Organizmga issiqlik berish bilan bir qancha kasalliklarni davolash 
mumkin. Buning uchun o’ziga energiyani (issiqlikni) to’plab so’ng asta – sekin 
beradigan materiallardan foydalaniladi. Masalan: jadvalda shunday moddalar 
keltirilgan. 
Modda 
S
1
kj/kt.k 

1 
vt/mk 
Suv
Loyqa 
Torf 
Parafin 
Ozekirit 
4,19 
2,09 
3,85 
3,23 
3,35 
0,58 
0,70 
0,42 
0,23 
0,15 
Bu usuldan qishloq xo’jalik hayvonlarini davolashda keng qo’llanilmoqda. 
Masalan: muskullar shamollashida, revmatizmda va hakozo. Parafin va ozekirit 
85
o
C gacha issitilishi mumkin va u kuydirmaydi, chunki tanaga tekkan qismi tezda 
45
o
C gacha sovuydi va issiqlik o’tkazuvchanligi yomonligi sababli ichki qismlar 
harorati saqlanib asta – sekin tanaga beriladi. Parafin ozekerit yordamida 
hayvonlarda mastit, genekologik kasalliklari davolanadi. 
Agar organizm tashqi muhit sharoitlarining o’zgarishida stasionar holatini 
saqlash imkoniyatiga ega bo’lmasa, bu holatdan chetlashsa, bu uning o’limiga olib 
keladi, chunki organizm bu vaziyatga moslasha olmaydi, ya’ni sharoitning 
o’zgarishiga mos holda nisbatan tezlik bilan stasionar holatga kelolmaydi. Harorat 
har qanday fizik hodisaning asosini tishkil qiladi. Haroratni to’g’ridan – to’g’ri 
o’lchab bo’lmaydi. Ikki xil shkala mavjud. Selsiy – boshlang’ich nuqtasi muzning 
eirish nuqtasi O
0
C va suvning qaynash nuqtasi 100
0
C. Xuddi shunday absolyut 
harorat shkalasi boshlang’ich nuqta O

.K, ya’ni -273,15
o
C bitta reper nuqtaga ega. 
Harorat termometrlar yordamida o’lchanadi. (simobli va spirtli) past harorat 
medisinada konservasiya (kriogen) uchun ishlatiladi. Anistaziya xossasiga ega 
bo’lgan sovuq yordamida asab kasalliklariga tegishli bo’lgan odam bosh 

---

28 
miyasidagi ayrim hujayralar yadrosini yo’q qilishda ishlatiladi. Masalan: 
parkinsonizm, mikroxirurgiyada nam to’qimalarning sovuq metallga asboblariga 
yopishib qolishidan bu to’qimalarning boshqa joyga ko’chirishda foydalaniladi. 
Kirioterasiya, kirioxirurgiya va shu kabi yangi terminlar yuzaga kelmoqda.