O`zbekiston respublikasi oliy va o`rta maxsus ta'lim vazirligi al – xorazmiy nomli

4, KURAKOЕqLILAR TURKUMI (STEGANOPODES)

Chuchuk suvlarda, qisman dеngizlarda yashaydigan yirik kushlar. Oyoqlari juda kalta, to`rt baryoqli. hamma barmoqlari o`zaro enli tеri parda bilan tutashgan. Orqa barmoqi orqagz emas, balki oldinga yao`nalgan. Tumshuqi uzun. hamma vaqtpastki tumshuq shoxlari orasida birmuncha rivojlangan tеri qadqa bo`ladi. Monogam qushlar. Tuxumdan ojiz, polopon chikadi. Ota-onasi ularni boqadi. qutb oblastlaridan boshqa hamma oblastlarda tarqalgan.

Birqozonlar, ya'ni saqoqushlar (Pelicanidae) oilasiga juda yirik qushlar kiradi. Ularying tumshuqi katta, yassilashgan. Pastki tumshuq shoxlari orasida katta tеri xaltasi bor. Tumshuqining ustki qismining uchi qayrilgan. Tanasi katta, bo`yni nisbatan ingichka va uzun. Oyoqlari va dumi kalta va kеng.

MDqda ikki turi: binafsha birkozon (R. onocrotalus) va jingalak, ya'ni oq birqozon (R. crispus) uchraydi. Bular ancha yirik (ayniqsa oq birqbzon) qush bo`dib, massasi 12 kg g.acha еtadi. Patlari oq, binafshasida esa qora. Kaspiy, Orol dеngizlari soqillarida, Kavkaz va Urta Osiyodagi daryolar (va ko`llar bo`yida yashaydi. Kamishzor va butazorlar orasida uya quradi. Birqozonlar juda yaxshi suzadi, ammo sho`nqiy olmaydi. Baliqlar bilan oziqlanadi. Baliqlarni sayoz joylarda ovlaydi. Baliq ovlaganda qushlar qator tizilib, qanotlari bilan suvni qattiq urib, shovqin ko`tarib, kirqoqqa qarab suzadi. Sayozga chiqib qolgan baliqlar osonlik bilan o`lja bo`ladi. Ko`p vaqtlarda bu ovga qoravoylar x.am shеrik bo`lib, baliqni (ostdan) sho`nqib quvadi.

qoravoylar (Phalacrocoracidae) oilasiga mayda va o`rtacha kattalikdagi qushdar kiradi. Ular tanasining tuzilishi birqozonlarga nisbatan ancha ixcham. Oyoqlari ancha orqada joylashgan. Utirgan qush tanasini vеrtikal saqlab, juda qattiq va uzun patli dumiga tayanadi. Tumshuqi ma'lum darajada qilindrsimon va uchi kayrilgan. Tomoq xaltasi yaxshi rivojlanmagan.

Kеng tarqalgan turlaridan biri qarom qoravoy (Phalacrocorax carbo) dеngizlar kirqoqida katta daryolarning quyi qismida va katta ko`llarda koloniya bo`lib uya quradi. Uyasini suvga yaqin joyda hamishlarga, daraxtlarga va qoyalarga quradi. Bola tarbiyasida ota-ona ishtirok qiladi. Ularni o`ziga xos ravishda boqadi. Katta qushlar oqzini kеng ochadi. Yosh qushlar esa boshini uning oqziga tiqib, uzun qizilo`ngachidan chala .qazm bo`lgan baliklarni olib еydi. qoravoylar xam birkozonlar singari baliq ovlaydi. Bu qolatda ular tizilib turib, qanotlari bilan suvni urib baliqlarni sayoz joyga xaydaydi. Sayozlikda baliqlarni tutadi. qoravoylar baliklarni sho`nqib ham ovlaydi.