O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta'lim vazirligi f. I. Xaydarov n. I. Xalilova

 
Psixologiyaning fan sifatida shakllanishi 
Insonda jismoniy tanadan tashqari undan farqlanuvchi yana nimadir borligi 
haqidagi tasavvurlar qadimdanoq mavjud bo’lgan. Eng qadimgi davrlardayoq inson 
tush ko’rish hodisasi orqali ayrim odamlarning noyob qobiliyatlari (masalan, ovdagi 
muvaffaqiyatlar) o’lim va boshqa hodisalarning sabablarini tushuntirishga intilgan. 
Ammo dastlabki qarashlar mifologik xarakterda edi. Ular fikrlash orqali emas, ko’r-
ko’rona ishonch vositasida egallanardi. Ruh haqidagi qarashlar ko’pincha nafas 
bilan bog’lanardi, ruhni esa uchar mahluq sifatida tasavvur etardilar. 
Psixologiya haqidagi fikrlar qadim zamonlardan beri mavjuddir. Ilk davrlarda 
psixologik xususiyatlarni jonning ishi deb tushuntirilgan. Jonning o’zi esa odam 
tanasidagi maxsus ikkilamchi jism deb qaralgan. Bunday tasavvurlar 
"animizm"
deb ataladi. 
Animizm
so’zi -anima "jon" degan ma'noni anglatadi. Jon o’z 
mohiyatiga ko’ra olovsimon uchqundan iborat ekanligi 
Geraklit 
tomonidan, yoki 
olovsimon atomdan iboratligi 
Demokrit
tomonidan ta'kidlangan. 
Platonning
"ideyalar tug’ma bo’ladi" degan g’oyalari psixologik fikr 
taraqqiyotiga juda katta hissa qo’shdi. 
Platon
ta'limotiga ko’ra "ideyalar" mohiyati 
abadiy va o’zgarmas, ularning tabiiy olamdan tashqarida oliy olam mavjud bo’lib, 
ularni odam ko’zi bilan ko’ra olmaydi. 
Platon 
psixologiyada 
"dualizm"
oqimining asoschisi hisoblanadi. 
Dualizm 
so’zi ikki yoqlamalik yoki ikki mustaqil fikr degan ma'noni anglatadi. Dualizm 
ta'limoti mohiyati moddiy va ruhiy olam tana va psixikaning bir-biriga bog’liq 
bo’lmagan holda mavjud bo’lib, azaldan qarama-qarshi narsalar deb tushuntiradi. 
Platonning dualizm shogirdi 
Arastu (Aristotel
eramizdan oldingi IV asr 384-
322 yillar) tomonidan birmuncha muvaffaqiyatli bartaraf etildi. Aristotelning