8
Shunga muvofiq bir qator olimlar tomonidan psixikaga ta'riflar berilib, uning
mazmun mohiyati ochib berilgan. Jumladan, professor M.G.Davletshin
fikricha,
psixika
deganda - oliy darajadagi materiyaning (miyaning) xususiyati tushunilib, u
ob'ektiv borliqni aks ettirilishida namoyon bo’ladi, sub'ekt faoliyatini ma'lum
maqsad asosida yo’naltiradi hamda xulq-atvor negizida shakllanadi,
professor
V.M.Karimova fikricha
psixika
- inson
ruhiyatining shunday holatiki, u tashqi
olamni (ichki ruhiy olamni) ongli
tarzda aks ettirishimizni, ya'ni bilishimiz,
anglashimizni ta'minlaydi.
Psixika bu aks ettirishdir. Jonli va jonsiz tabiatda aks ettirishning o’ziga xos
usullari mavjud. Aks ettirish jarayonini quyidagicha ifodalash mumkin.
-
Yo’nalganlik
-
Temperament
-
Xarakter
-
Qobiliyat
-
Qiziqish
-
Kayfiyat
-
Ishonuvchanlik
-
Shubhalnuvchanlik
-
Apatiya
-
Tushkunlik
-
va boshqalar
-
Sezgi
-
Idrok
-
Xotira
-
Xayol
-
Tafakkur
-
Nutq
-
Diqqat
Hissiy-irodaviy
Psixikaning paydo bo’lishining asosiy shakllari va ularning o’zaro
bog’liqligi.
Bilish
Jarayonlar
Shaxs xususiyatlari
Holatlar
-
Iroda
-
Hissiyot
Psixikaning asosiy funktsiyalari
Aks ettirish
Hulq va faoliyat nazorati
9
Jonsiz materiya
uchun aks ettirishning mexanik, kimyoviy va fizik turlari
xosdir. Masalan, ko’zguning aks ettirishi, suvdagi ta'sir va boshqalar. Jonli materiya
uchun aks ettirishning fiziologik, psixik aks ettirish turlari xos bo’lib, ong va o’zini-
o’zi anglash uning eng yuqori bosqichidir. Psixik
aks ettirish quyidagi
xususiyatlarga ega:
1)
ob'ektiv borliqni to’g’ri aks ettirish imkoniyatini beradi;
2)
shaxsning faoliyati davomida mukammallikka erishib boradi;
3)
doimo rivojlanib va takomillashib boradi.
4)
Shaxsning individualligi orqali namoyon bo’ladi.
Dostları ilə paylaş: