O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi jizzax politexnika instituti asatov Nurmuhammat Abdunazarovich
Yüklə 3,18 Mb. Pdf görüntüsü
|
| elektron taxeometrlar
(2.5- rasm) qo‘llanilmoqda – bular o‘zida dalnomer (uzoqni o‘lchagich), burchaklarni elektron o‘lchovchi raqamli teodolit va o‘lchash natijalarini esda saqlab qolish uchun 31 xotira modulini birlashtiruvchi asboblardir. Ular burchak va chiziqli o‘lchamlarning yuqori aniqligini ta’minlaydi, hisob natijalarini ko‘rib yozib olishdan ozod etadi, o‘lchash tezligi hisobiga dala ishlarining samaradorligini sezilarli darajada oshiradi. Burchak o‘lchash hisoblari avtomatik tarzda maxsus datchiklar yordamida amalga oshiriladi, bu o‘lchashlarning aniqligiga va tezligiga ijobiy ta’sir ko‘rsatadi. 200 m gacha bo‘lgan masofani asbob 2...5 mm chegaralaridagi aniqlik bilan o‘lchaydi. 2.5-rasm. Elektron taxeometrlar Taxeometrning ishchi rejimlarini boshqarish va uni sozlash katta hajmdagi axborotni aks ettirishga qodir bo‘lgan klaviatura hamda ekran yordamida amalga oshiriladi. Ekran tufayli dala o‘lchashlari jarayoni ancha qulay va ravshan bo‘lib qoladi, reykalarni va qaytargichlarning o‘rnini almashtirish ishi ancha oddiy. Taxeometrlarning ayrim turlari maxsus o‘q-nuqtani ko‘rsatuvchi tizimlarga ega. Nuqta yo‘nalishini ko‘rsatuvchi yorug‘lik tizimi nuqtalarni naturaga tezroq chiqarish imkonini beradi. Yangi turdagi taxeometrlar asbobni kuzatilayotgan nishon yuzasiga bevosita yo‘naltirish bilan prizmali qaytargichlardan foydalanmasdan masofalarni o‘lchashga qodirdir. Masofalarni o‘lchash aniqligi bu holda ham yetarlicha yuqori, uzoqlik 1000 m gacha bo‘lganda o‘lchashlar aniqligi taxminan 1...20 sm ni tashkil etadi. Asbobning ichki xotirasi 5000 nuqta uchun ma’lumotlar saqlashga qodirdir. Qaytargichsiz taxeometrlarda kuchli lazer nurlatgichlardan foydalangan holda o‘lchash diapazonini 6000 m gacha orttirish imkoni paydo bo‘ladi. Avtofokusli texeometrlar apparatni ob’ektga avtomatik tarzda fokuslaydi, buning uchun vizirni belgilangan qaytargichga yo‘naltirib va avtofokuslash tugmachasini bosish kifoya. Taxeometrlar 10 soatgacha ishlash davriga mo‘ljallangan ta’minot batareyalari bilan birga va turli xil geodezik masalalarni tez hamda oddiy tarzda yechishga imkon beruvchi bir necha amaliy dasturlar bilan birga yetkazib beriladi. Barcha zamonaviy taxeometrlar shaxsiy kompyuterlar bilan ishlashga moslashtirilgan, bu uning xotirasi hajmini kengaytiribgina qolmay, balki dala ishlari jarayonida ishlov berish va hisoblashlar uchun taxeometr imkoniyatlarini keskin oshirishga hamda mahalliy joyga hisobiy nuqtalarni chiqarishni soddalashtirishga imkon beradi. 32 Maydonni qurilishga tayyorlash bosqichida tayanch geodezik rejalash asosi yaratilishi kerak bo‘lib, uning asosiy vazifasi – binoning bo‘ylama va ko‘ndalang o‘qlarini qurilish joyida bir-biriga bog‘lashdan iborat. Bu asos qurilishning barcha bosqichlarida va u tugaganidan keyin ham geodezik ta’minotga xizmat qiladi hamda zarur belgilarni elementar ravishda rejada ham, vertikal bo‘yicha ham topishga imkon beradi. Rejalash uchun dastlabki material sifatida qurilish bosh rejasi, inshootning ishchi chizmalari va rejalash chizmalari xizmat qiladi. Yer inshootlarining geodezik rejalanishi qurilish bosh rejasi masshtabida tuzilgan qurilish maydoni geodezik rejasi bo‘yicha amalga oshiriladi. Rejada Davlat triangulyasion to‘riga, shuningdek mavjud binolar va inshootlarga bog‘lanish berilgan. Geodezik rejaga muvofiq inshootning joyidagi holati, uning gorizontal va balandlik holatlariga nisbatan bog‘lanishi aniqlanadi. Qurilish ob’ektlarining rejadagi holatini aniqlash uchun geodezik rejalash asosi aksariyat holda quyidagi ko‘rinishda yaratiladi: Yüklə 3,18 Mb. Dostları ilə paylaş:
|