Tayyorlov mashqlari darsning asosiy qismi o‘kuv materialini harakat akti, faoliyatini)
o‘zlashtirish. Mustahsamlash, takomillashtiriщda zo‘riqish namoyon qiladigan mushaklar,
paylar, bo‘g‘inlar, asab tizimi faoliyati va boshqalarni mashqlanish, harakat faoliyatlarini
bajarishga tayyorlaydi. Ular
umumiy tayyorlov va
maxsus tayyorlov mashqlari deb farqlanadi.
Yo‘llanma beruvchi mashqlar shu darsda o‘rgatiladigan, mashq, qilinadigan
harakatlarning texnikasiga yaqin, unga o‘xshash harakatlar bo‘lib, ular aynan o‘zlashtiriladigan,
mustaxkamlanadigan,
takomillashtiriladigan mashqlarni o‘zlashtirish, mustaxkamlash,
takomillashtiriщda mushaklar faoliyatini osonlashtiradi. Harakat texnikasining asosiga yakin,
unga uxshash, harakatlarni bajartirish bilan asosiy harakatni o‘rganishga yo‘llanma beradi.
Chizmalarda tavsiya qilingan tuzilmalar standart deb qabul kilinmasligi lozim. Hozirgi
kundagi jismoniy tarbiya darsining tayyorlov qismini tuzilishiga oid innovatsiyalar ularning
an‘anaviy va
noan‘anaviy shakllarini 10 dan ortiq xillari amaliyotda foydalanilmoqda.
Darsning tashkiliy daqiqasini tashkillash, tayyorlov qismini to‘liq tuzilishi sport
pedagogikasi fanlarining har biri (voleybol, basketbol, ko‘l to‘pi, gimnastika, yengil atletika va
boshqalar)da sport fani predmetining xususiyatlaridan va dars vazifalaridan kelib chikish talabini
qo‘yadi va shu talablar chegarasida tashkillanadi.
Darsnnng yoki aynan tayyorlov va boshqa qismlarining tuzilishidagi o‘ziga xoslik uning
mazmuniga va samaradorligiga ta‘sir etishini unutmaslik lozim. Eng muhimi harqanday jismoniy
mashq bilan shug‘ullanish mashg‘ulotlarining yoki uning bo‘laklari (qismlari)ni tuzish - kasb
31
egasi, mutaxassisning shu mashg‘ulotda o‘quvchilar faoliyatini tashkillash mahorati va unga oid
uslubiy bilimlari, tashkilotchilik qobiliyatini namoyon qilishi bilan bog‘liq.
