30
Aslida sekin bajarish bilan boshlangan mashqlarni bajarish sur‘atini tezlashtirish bilan
tugallash yoki bajarish sura‘tini aralashtirib bajarish qoidasiga rioya qilish bilan mashqlarni
ta‘sirchanligining kuchini o‘zgarishi qonuniyatdir.
b)
mashqlar yoki mashqlar kompleksini bajarishda amal qilishdigan qoidalar.
Mashqlarni bajarish yoki mustaqil maqsadli tuzilgan jismoniy mashqlar kompleksini bajarishda
kuyida tavsiya qilingan qoidalar mashqni bajarishda mushaklar guruhi yoki ichki a‘zolariga
ta‘sirni oshiradi:
1)
katta kuch talab qiluvchi mashqlarni bajarish (agar yuk,
katta vaznli shtanga
ko‘tarish)da nafasni hamma vaqt burun bilan olish va og‘iz bilan chiqarishdan foydalanish
maqsadga muvofiq.
Ayrim holatlarda nafas chiqarmay yuk ko‘tarish mashqini bajarishga to‘g‘ri keladi.
Bunday holat ish bajarish orqali organizmda sodir bo‘lgan modda almashuvi davomida yuzaga
kelgan va chiqarib yuborilishi zarur xisoblangan karbonat angidrid (is gazi)ni to‘planib qolishiga
sabab bo‘lishi mumkin. Bu gazni organizmda to‘planib qolishi sut kislotasini miqdorini oshib
ketishiga sabab bo‘ladi va o‘z navbatida funktsional faaliyatni buzilshlini yuzaga keltiradi.
2)
nafas ko‘krak qafasi rostlangan, qo‘l esa belga qo‘yilgan,
yon tomonlarga yoki
yuqoriga uzatilgan, ko‘tarilgan xolatlarda olinadi.
3)
nafas chiqarish ko‘krak qafasi va qorin siqilgan (gavda engashgan, bukilgan va
boshqa) paytlarda chiqariladi;
4)
agar mashqni bajarish jarayonida bir necha mushaklar guruxlari (oyoq,
qorin va
qo‘llar) ishtirok etsa, nafasni hapakat ritmi bilan moslagan holda erkin nafas olish tavsiya qili-
nadi. Nafas olish mashqlari har bir kompleksga kiritilishi, lekin, mashqlanishning oxirida,
sakrash, yurish yoki yugurishdan keyin emas, kompleks o‘rtalarida,
nafas kechiktirib
chiqariladigan yoki muskullarning ko‘p kuch sarflashini talab etadigan mashqlardan keyin ham
kiritishning ahamiyati katta.
Bunday mashqlar ishlayotgan mushaklarga keladigan qonning xajmini ortishiga olib keladi
va bu bilan mushaklarni isishini tezlashtiradi. Me‘yorli isigan - xaroratga ega bo‘lgan
mushaklarning tolalarining egiluvchanligi ortadi, shikastlanish havfi chetga suriladi, faoliyati
yaxshilanadi.
Darsning tayyorlov qismi asosiy qismida bajarilishi lozim bo‘lgan harakat faoliyati uchun
―tayyorlov‖ va ―yo‘llanma beruvchi‖ mashqlar bilan tugallanishi
amaliyotda qabul qilingan
(tayyorlov qismining bloklarini chizmasida 3-4 blok, 5- chizmaga qaralsin).
Dostları ilə paylaş: