O„zbekiston respublikasi oliy va o„rta maxsus ta‟lim vazirligi samarqand davlat universiteti

43-Rasm. Birinchi va ohirgi yo‟laklarda DNK markerlarining tasviri, Qolgan 
yo‟laklarda PZR mahsulotlarining tasviri. 
Qizdirish. 
DNK zanjirlari ochilgan keyin, harorat tushiriladi, bunda parymerlar bir zanjirli 
matritsa bilan bog‘lanadi. Ushbu bosqich kuydirish bosqichi deb ataladi. Kuydirish 
harorati praymerlar tarkibiga bog‘liq bo‗lib, praymerlar erish haroratidan 5 gradus 
past harorat tanlab olinadi. Kuydirish haroratini noto‗g‘ri tanlash, praymerlarning 
matritsa bilan noto‗g‘ri bog‘lanishiga- yuqori haroratda, yoki noto‗g‘ri joyda 
bog‘lanishiga va maxsus bo‗lmagan mahsulotlarning hosil bo‗lishiga olib keladi- 
past haroratda. Kuydirish bosqichining vaqt oralig‘i- 30 sekundni tashkil qiladi, bir 
vaqtning o‗zida, bu vaqt davomida polimeraza bir necha yuz nukleotidlarni sintez 
qilishga ulguradi. Shuning uchun 60
0
va undan yuqori erish haroratiga ega bo‗lgan 
praymerlar tanlab olinadi va kuydirish va elongatsiya bosqichlari bir vaqtda 60-72
0 
da olib boriladi. 
Elongatsiya. 
DNK-polimeraza matritsa zanjirida replikatsiya o‗tkazadi, bunda birlamchi 
nukleotid sifatida (zatravka) praymer ishlatiladi. Bu bosqichga elogatsiya deb 
ataladi. Plomeraza ikkinchi zanjir sintezini praymer 3‘ ohirgi uchidan boshlaydi, u 
zanjir bo‗ylab matritsa bilan bog‘lanadi, va matritsa bo‗ylab, yangi zanjirni 5‘ 
uchidan 3‘ uchiga qarab suntez qilib boradi. Elongatsiya harorati polimerazaga 
bog‘liq bo‗ladi. Ko‗p ishlatiladigan 
Taq
va 
Pfu
ploimerazalar 72 
0 
haroratda faol 
bo‗ladi. Elongatsiya vaqti DNK-polimeraza tipiga bog‘liq bo‗lib, amplifikatsiya 
qilinadigan fragment turiga ham bog‘liq bo‗ladi.Odatda elongatsiya vaqti har bir 
ming nukleotidga nisbatan bir minutga to‗g‘ri keladi. Hamma sikllar tugaganidan 

---

[183] 
so‗ng, bir zanjirli fragmentlarni ohirigacha qurish maqsadida, qo‗shimcha final 
elongatsiya bosqichi o‗tkaziladi. Bu bosqich 7-10 minut davom etadi. Reaktsiya 
mahsus mhsulotlarining soni nazariy jihatdan proportsional 2
n
— 2n songa 
ko‗payadi, bu yerda n- reaktsiya sikllarining sonini anglatadi. Umuman olganda, har 
bir sikl samarasi 100% dank am bo‗lishi mumkin, shuning uchun aniqlikda P ~ 
(1+E)
n 
to‗g‘ri keladi, bu yerda P- mahsulot soni, E- siklning o‗rtacha samarasini 
anglatadi. DNK uzun nusxalarining soni chiziqli ravishda ortadi, shuning uchun 
reaktsiya mahsulotlarida spetsifik fragment ko‗p uchraydi.
Kerakli mahsulotlarning geometrik progressiyasi reagentlat miqdori, ingibitorlar 
mavjudligi va nojo‗ya mahsulotlarning hosil bo‗lishi hisibiga chegaralangan. Ohirgi 
sikllarda reaktsiya o‗sishi pasayadi, bu jarayonga ―plato samarasi‖ deb ataladi.