O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi samarqand davlat universiteti

2.2.6-rasm. ―Xarberger uchburchagi‖ning chiziqli funksiyalar orqali 
tasvirlanishi 
Ushbu yo‘qotiladigan farovonlik miqdorini chiziqli funksiyalar yordamida 
ham tahlil qilishimiz mumkin. Buning uchun talab egri chizig‘i va doimiy 
marjinal xarajatlar grafigidan foydalanamiz. Bizga ma‘lumki talabning teskari 
funksiyasi 
r(q)=a-bq,
chiziqli funksiya bilan, xarajatlar 
s(q)=sq(a,b,s–
o‘zgarmas 
son) chiziqli funksiya bilan berilgan. Ishlab chiqarishning optimal miqdori 
r(q)=a-
bq
va 
s'(q )=s
bo‘lganda
Xuddi shuningdek, monopoliya sharoitida bu ko‘rsatkich optimal 
miqdorning yarmiga teng: 
Bozorning monopollashuvi natijasida jamiyat yo‘qotadigan farovonlik 
miqdori quyidagiga teng. 
( ) ∫ ,( ) -
( )
; 
Monopollashuvi natijasida iste‘molchilar esa zarur mahsulot miqdorining 
chorak qismini yo‘qotadi: 
C
( ) ∫ ,( ) ( )-
( )
 
Masala. Talab funksiyasi 
( ) , - 
 
xarajatlar funksiyasi 
( )
berilgan bo‘lsin. Berilganlar asosida monopoliya 
sharoitida marjinal daromadlar, marjinal xarajatlar, mahsulotning bozor narxi va 
bozor talabi hajmini, monopolist tomonidan ishlab chiqarilgan mahsulot hajmi, 
monopol narx va monopoliya natijasida jamiyat tomonidan yo‘qotiladigan 
farovonlik miqdorini aniqlang. Ushbu masalada ―Xarberger uchburchagi‖ning 
hajmi necha birlikka teng? 
Masalaning yechimi: 
Marjinal xarajatlar (MC) xarajatlar funksiyasi c(q)ning xosilasiga teng. 

---

44 
Ya‘ni: 
( ) ( ) [
]
Funksiyaning grafigini yasaymiz (2.3.6-rasm): 
 

84


p
m


MR
 
p(q)=84-q 

p
s
 
 
 
q
m
q
c
q
 
( ) , -