O‗zbekiston respublikasi oliy va o‗rta maxsus ta‘lim vazirligi toshkent davlat iqtisodiyot universiteti a. N. Samadov, O. S. Jumanov
Yüklə 3,18 Mb. Pdf görüntüsü
|
| Bug‗doy uni.
Un tortish sanoati quyidagi navlardagi bug„doy uni tayyorlaydi: krupchatka, a‟lo navli un, 1-, 2-navlar va jaydari un. Krupchatka qattiq va yumshoq bug„doylar aralashmasidan tayyorlanadi. Bu un bir tekis mayda zarralardan iborat bo„lib, xamir qorilganda yaxshi ko„pchiydi, unda ko„pi bilan 0,6% kul va yopishqoqligi kamida 30%, rangi kremsimon oq bo„lib, kepagi bo„lmaydi deyish mumkin. Oliy nav un juda mayin tortilgan, deyarli qobiq aralashmagan oppoq yoki xiyol sarg„ish rangli undir. Bunda ko„pi bilan 0,55% kul va kamida 28% ho„l elim bo„ladi. 51 1- nav un yumshoq va qattiq bug„doyni mayin tortib olinadi. Tortilganda donning o„zak qismida 2-3% kepagi koladi. 1-nav unda 0,75% kul va yopishqoqligi 30% dan kam bo„lmaydi. 2- nav un ham yumshoq va qattiq bug„doyning aralashmasidan yirikroq qilib tortiladi, uning rangi sarg„ish-kul rang, oq tovlanadi; 10 -12% gacha kepak, 1,4% gacha kul va yopishqoqligi kamida 25% bo„ladi. Jaydari un aralashmalardan tozalangan bug„doy donini dag„al tortib olinadi, kepagi elanmaydi. Bu nav unda 20% gacha maydalangan kepak, 1,9% gacha kul, yopishqoqligi esa, kamida 20% bo„ladi. Unning sifati kuyidagi ko„rsatchichlariga: rangi, ta‟mi, hidi, yirik-mayda tortilganligi, namligi, kulliligi, yopishqoqligi, kislotaliligiga qarab belgilanadi. Uning rangi asosiy organoleptik ko„rsatkichlardan biri bo„lib, unga qarab unning navi aniqlanadi. Rangi donning sifati, toza-iflosligi, namligi, kepakning miqdori, mayin tortilganligi (zararlarning ulchami) va boshqa sabablarga bog„liq. Masalan, bug„doyning shishasimon navidan mayin bug„doyga karaganda ancha sarg„imtir och rangli un olinadi; serkepak un xiraroq bo„ladi, mayin tortilgan un har doim dag„al tortilgan undan ko„ra oq bo„ladi va hokazo. Unning kulliligi navini aniqlashning asosiy ko„rsatkichlaridan biridir; u ko„p jihatdan kepak miqdoriga bog„liq, chunki kepak va don murtagida serun yadroga qaraganda mineral modda ko„p bo„ladi. Unda kepak qanchalik ko„p bo„lsa, u shunchalik serkul, tovarlik navi shunchalik past bo„ladi. Bug„doy unining sifati uning yopishqoqlik darajasi va sifatiga bog„liq. Xamir qancha yopishqoq bo„lsa, non shuncha ko„pchib, g„ovak-g„ovak bo„lib chiqadi. yopishqoqligi 28-30% dan ortiq bo„lgan bug„doy uni yaxshi hisoblanadi. Un quruq, o„rtacha quruq, nam va ho„l turlarga bo„linadi. Quruq unning namligi 14% dan oshmaydi. U uzoq saqlanadi va nonbop hisoblanadi. O„rtacha quruq unda 14,5% dan 15,5% gacha nam bo„lib, 0 dan 8°C gacha temperaturada yaxshi saqlanadi. 15,5 dan 17% gacha nami bo„lgan un nam, 17% dan ortiq nami bo„lgan un esa ho„l un hisoblanadi. 52 Nam va ho„l un yaxshi saqlanmaydi, tez yopishib qoladi, qizib dimiqadi, mog„orlaydi va ishdan chiqadi. Chaynab ko„rilganda g„ichirlagan (kumli), ombor zararkunandalari tekkan, mog„orlagan, achqimtir, yot narsalar aralashgan unlar savdoga chiqarilmaydi. Barcha navdagi unlar yangi yoki avval ishlatilgan, ammo toza, pishiq, ombor zararkunandalari tegmagan qoplarga joylanadi. Un kamida III kategoriyadagi va sig„imi 70-80 kg lik qoplarga solinishi lozim. Un toza, quruq, yorug„, yaxshi shamollatiladigan omborlarda saqlanadi. Unli qoplar tovar qo„ygichlarda saqlanishi lozim. shtabel (tax) larning balandligi, yil fasliga qarab, 8-14 qopdan oshmasligi kerak. shtabellar orasi bilan tashqi devorlar orasidagi masofa kamida 0,75 m keladigan qilib joylashtiriladi, shtabellar orasidagi yo„l esa kamida 0,5 m bo„lishi lozim. Un 0 dan 10°C haroratda ham, minus haroratda ham saqlanishi mumkin. Un uzoq saqlanadigan binodagi havoning nisbiy namligi 50-60%, kiska muddat saqlansa, 65-75% bo„lishi lozim. Un uchun tabiiy kamayish rayonning qaerda joylashganligi va yil fasliga qarab 0,25-0,30% ni tashkil etadi. Yüklə 3,18 Mb. Dostları ilə paylaş:
|