O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent davlat sharqshunoslik instituti mikro makro iqtisodiyot fanidan ma’ruzalar matni toshkent – 2013

Inflyatsiya (lotincha inflatio - shishish, bo’rtish, taranglashish)

–
ma’lum 

davr mobaynida mamlakatda baholar o’rtacha (umumiy) darajasining barqaror
o’sishi, pulning xarid qobiliyatini uzoq muddatli pasayishi.
Umuman olganda inflyatsiya pul muomalasi qonunlarining buzilishi shakli
sifatida 
makroiqtisodiy
muvozanatning 
buzilishini,
talab

va
taklif

nomutanosibligini anglatadi.

Keynschilar maktabi namoyondalari bunday nomutanosiblikning sababi
to’liq bandlik sharoitida talabning haddan ziyod bo’lishida deb bilishadi. 
Boshqacha aytganda yalpi talabni ko’paytirish inflyatsiyaga olib kelmaydi deb
hisoblashishadi. 


Neoklassik 

yondoshuv 

tarafdorlari inflyatsiyaning manbai ishlab
chiqarishning haddan ziyod o’sishida, ishlab chiqarish xarajatlarining ko’payishida 
deb bilishadi. Demak keynschilar inflyatsiyaga talab tomonidan, neoklassiklar esa
taklif tomonidan yondoshishadi.
Inflyatsiya nafaqat pul muomalasining izdan chiqishi, balki butun takror
ishlab chiqarish mexanizmining kasali, makroiqtisodiy buzilishlar natijasidir. 
Baholarning o’sishi, pul birligi xarid qobiliyatining pasayishidan tashqari
inflyatsiya namoyon bo’lishining quyidagi uch belgisi ham bor. Bular: 
1) valyuta kururslarining o’zgarishi;
2) kredit berish shartlarining qimmatlashuv va muddatlarining qisqarishi 
tomon o’zgarishi;
3) kundalik ehtiyoj mollaridan iborat iste’mol savati bahosining o’sishi.
Inflyatsiya baho indekslari - deflyator va iste’mol narxlar indeksi yordamida
aniqlanadi.
Baholar o’rtacha (umumiy) darajasining nisbiy o’zgarishi inflyatsiya 

darajasi (baholarning o’sish sur’ati)  deb ataladi. Makroiqtisodiy modellarda
inflyatsiya darajasi quyidagicha ifodalanishi mumkin: